Monday, May 30, 2011
अवको प्राथमिकता धार्मिक पर्यटन
३ सयले ज्यान गुमाइसके सगरमाथाको काखमा
Friday, May 27, 2011
जहाज पार्टपुर्जा खोज्ने प्रतिवेदन गायब
Tuesday, May 24, 2011
लण्डनका बसमा नेपाल
Monday, May 23, 2011
राजनीतिक प्रभाव पर्यटन व्यवसायमा पनि
Saturday, May 21, 2011
नेवानिका १० को-पाइलट 'ग्राउन्डेड’
काठमाडौं, ६ जेठ
नेपाल वायुसेवा निगम व्यवस्थापनले आन्तरिक उडानका १० कोपाइलटलाई एकैपटक कारबाही गरेको छ । व्यवस्थापनले उनीहरूलाई अनिश्चितकालका लागि 'ग्राउन्डेड' गर्दै फ्लाइटमा नराख्न अपरेसन विभागलाई निर्देशन दिएपछि १० पाइलट कारबाहीमा परेको पुष्टि भएको हो । अर्को सूचना नआएसम्म अब उनीहरू उडानमा जान पाउँदैनन् ।
निगमको हितविपरीत काम गरेको भन्दै व्यवस्थापनले उनीहरूलाई कारबाही गरेको बताएको छ । निगमका महाप्रबन्धक कुलबहादुर लिम्बूले आफ्ना नातेदारलाई प्रक्रिया नपुर्याई नियुक्त गरेको भन्दै कोपाइलटले त्यसको विरोध गरेका थिए । लिम्बूले दुई महिनाअघि एमबी तुम्बाहाम्फेलाई टि्वनअटरको जुनियर क्याप्टेनमा नियुक्त गरेका थिए । व्यवस्थापनले सम्बाहम्फेलाई ७ वर्षका लागि करारमा सम्झौता गरेको बताइएको छ । यती एयरलाइन्सको 'जेटस्टि्रम' जहाज उडाइरहेका उनी त्यहाँबाट निकालिएपछि निगममा आएका थिए ।
योग्यता नपुगेको व्यक्तिलाई प्रक्रियासमेत नपुर्याई क्याप्टेनमा नियुक्त गरिएको भनाइ कारबाहीमा परेका पाइलटहरूको छ । एउटा जहाज उडाइरहेको क्याप्टेनले अर्को जहाज उडाउन छुट्टै तालिम र नेपाल नागरिक उड्डयन प्राधिकरणबाट लाइसेन्ससमेत लिनुपर्छ । 'तालिम र लाइसेन्स दुवै नभएको व्यक्तिलाई नियुक्त गरिएकोमा हाम्रो विरोध हो,' कारबाहीमा परेका एक कोपाइलटले भने । नियुक्ति प्रक्रिया र योग्यता नपुगेको भन्दै उनीहरूले लिखित रूपमा विरोध जनाएका थिए ।
ग्राउन्डेड गरिएका कोपाइलटमा सजल कुइँकेल, रवीन्द्र बन्जारा, सुरेश केसी, सञ्जय पाण्डे, असीमकुमार खड्का, मुकेशकुमार गुप्ता, भोगेन्द्र कठायत, प्रशान्त श्रेष्ठ, अमूल्य शाक्य र रमन घिमिरे छन् । उनीहरू सबै टि्वनअटरका कोपाइलट हुन् ।
ग्राउन्डेड गरिएपछि आफ्नो करिअरमा गम्भीर असर परेको गुनासो उनीहरूको छ । 'निगममा आम्दानी कम छ, त्यसमाथि ग्राउन्डेड भएपछि हामीलाई ठूलो समस्या परेको छ,' ग्राउन्डेड गरिएका अर्का कोपाइलटले भने । सातामा कम्तीमा ८० घन्टा उड्नुपर्नेमा निगमका पाइलटले २० घन्टा मात्र उड्न पाइरहेका छन् । हाल निगममा आन्तरिक उडानतर्फ १७ जना कोपाइलट छन् ।
लिम्बूले पदको दुरुपयोग गरेर कारबाही गरेको आरोप उनीहरूको छ । कर्मचारी विनियमावलीमा कसुर ठहर भए स्पष्टीकरण सोध्नुपर्ने र चित्तबुझ्दो जवाफ नआए मात्र कारबाही गर्न पाउने उल्लेख भए पनि स्पष्टीकरण नै नसोधी कारबाही गरेको उनीहरूको भनाइ छ ।
निगम व्यवस्थापनले भने अनुशासनविपरीत काम गरेकाले सामान्य कारबाही गरिएको बताएको छ । कर्मचारी विनियमावलीअनुसार नै उनीहरूलाई कारबाही गरिएको दाबी व्यवस्थापनको छ । 'व्यवस्थापनले कर्मचारीलाई दण्ड दिनु र पुरस्कृत गर्नु सामान्य प्रक्रिया हो,' निगम महाप्रबन्धक लिम्बूले भने । कर्मचारीकै हकहितका लागि व्यवस्थापनले कदम चालेको उनको भनाइ छ । आइतबार नै सम्बन्धित विभागसँग छलफल गरेर समस्या समाधान गरिने उनी बताउँछन् ।
निगमका पाँचवटा टि्वनअटर उड्न सक्ने अवस्थामा रहेका र यसका लागि थप २० जना पाइलट आवश्यक भएको उनले बताए । अहिले दुईवटा टि्वनअटरले मात्र उडान भरिरहेका छन् । ल्यान्डिङ गियरमा समस्या देखिएपछि एउटा जहाज हालै ग्राउन्डेड भएको छ
होमस्टे शहरी क्षेत्रमा बढि
नयाँ पत्रिका
काठमाडौं, ५ जेठ
सरकारले ग्रामीण क्षेत्रका जनतालाई पर्यटन सेवामा सहभागी गराउने उद्देश्यले होमस्टेको अवधारणा ल्याए पनि यसको आकर्षण सहरी क्षेत्रमा बढी देखिएको छ । होमस्टेको माध्यमबाट पर्यटनको प्रतिफल ग्रामीण समुदायमा पुर्याउने सरकारको लक्ष्य छ, तर ग्रामीण तहसम्म होमस्टेको उत्साह देखिएको छैन ।
पर्यटन मन्त्रालयअन्तर्गतको पर्यटन उद्योग महाशाखाबाट होमस्टे सञ्चालन अनुमति लिनेमा अधिकांश सञ्चालक राजधानी वरपरका रहेका छन् । महाशाखाका अनुसार राजधानी वरपर बुढानीलकण्ठ, लाजिम्पाट, कपन, नयाँबजार, स्वयम्भूलगायतका स्थानमा होमस्टे सञ्चालनको अनुमति दिइएको छ । लाजिम्पाट तथा कपनमा वषौर्ंदेखि होमस्टे सञ्चालनमा थियो । कपन होमस्टेले ६२ वटा घरमा होमस्टे सञ्चालन गरेको छ भने स्थानीय ज्ञानमाला महिला समूहले हालै २० वटा घरमा होमस्टे सुरु गरेको छ । कपनको होमस्टे काठमाडौं उपत्यकामा सञ्चालित सबैभन्दा ठूलो होमस्टे सञ्जाल हो । हाल कपनको २० किलोमिटर क्षेत्रमा होमस्टे सञ्चालन भएको र यो वर्षभित्र पूरै ग्ााविसमा फैलिने व्यवसायीको अनुमान छ ।
सरकारले गत भदौमा जारी गरेको होमस्टे सञ्चालन कार्यविधिमा होमस्टेबाट ग्रामीण समुदायको आयस्रोत वृद्धि गरी जीवनस्तर वृद्धि गर्ने, ग्रामीण तथा स्थानीय स्तरमा स्वरोजगार विकासको माध्यमको रूपमा उपयोग गर्ने, पर्यटकलाई ग्रामीण जनजीवन र संस्कृतिका बारेमा जानकारी दिने तथा पर्यटकलाई रीतिरिवाज, कला-संस्कृति र रहनसहनको अनुभव हासिल गर्ने उद्देश्य राखिएको छ । तर, सहरी क्षेत्रमा सञ्चालन हुने होमस्टेमा ग्रामीण जनजीवन र संस्कृति नझल्किने स्वयं पर्यटकहरूको अनुभव छ ।
पर्यटन नीति २०६५ मा ग्रामीण क्षेत्रका स्थानीय जनसमुदायमा स्वरोजगारका अवसर सिर्जना हुने तथा आम्दानी वृद्धिको माध्यमबाट जीवनस्तरमा सुधार ल्याउने प्रकृतिका ग्रामीण पर्यटन पूर्वाधारको दिगो विकास गर्ने र ग्रामीण पर्यटनको माध्यमबाट विपन्न, महिला, मधेसी, आदिवासी तथा जनजातिको समेत संलग्नता रहनेगरी पर्यटन व्यवसायबाट प्राप्त हुने लाभलाई समुदायको पहुँचभित्र ल्याउने संरचनाको निर्माण र विकास गर्ने उल्लेख छ ।
पर्यटन मन्त्रालयमा दर्ता भएका होमस्टेको संख्या वैशाख मसान्तसम्ममा ७६ पुगेको छ । यसमध्ये ९ वटा मात्र निजी होमस्टे छन् । दुई दर्जनभन्दा बढी दर्ताको प्रक्रियामा छन् । पर्यटन वर्ष सुरु भएपछि मात्र तीन दर्जन होमस्टेले महाशाखाबाट अनुमति लिएको होटल शाखाले जनाएको छ । मन्त्रालयको टोलीले निरीक्षण गरेपछि मात्र होमस्टे सञ्चालनको अनुमति दिइन्छ । होमस्टे दर्ता गर्न कुनै शुल्क लाग्दैन । कार्यविधिले होमस्टेलाई निजी र सामुदायिकमा वर्गीकरण गरेको छ भने होमस्टे सञ्चालकले स्थानीय सांस्कृतिक कार्यक्रम, परम्परागत खेल, जंगल ट्रेक, इको ट्रेक तथा दृश्यावलोकनको समेत व्यवस्था गर्नुपर्ने प्रावधान छ । तर, सहरी क्षेत्रमा सञ्चालित अधिकांश होमस्टेले यस्ता गतिविधिका समेटिएका प्याकेज बनाएका छैनन् । कार्यविधिले होमस्टे सञ्चालनका लागि २८ वटा आधारभूत मापदण्ड तोकेको छ ।
सरकारले नेपाल पर्यटन वर्षमा नेपाल आउने १० लाख पर्यटकमध्ये ४० प्रतिशतलाई ग्रामीण क्षेत्रमा पुर्याउनेे लक्ष्य राखेको छ । होमस्टेमा देखिएको उत्साहले सरकारी लक्ष्यलाई सघाउ पुर्याउने सरकारी अधिकारीको दाबी छ ।
ग्रामीण क्षेत्रबाट केही मात्रामा होमस्टे सञ्चालन भए पनि अधिकांश होमस्टेमा पर्यटक पुग्न सकेका छैनन् । उचित प्रचारप्रसारको अभावमा पर्यटक आकषिर्त गर्न नसकिएको होमस्टे सञ्चालकहरू बताउँछन् । पर्यटक नआएपछि उनीहरू सरकारलाई गुहार्न थालेका छन् । 'पर्यटक आउँछन् भनेर होमस्टे बनायौँ तर अहिलेसम्म एकजना पनि आएका छैनन्,' बुढानीलकण्ठ होमस्टेका एक सञ्चालकले भने ।
गत वर्ष तारागाउँ विकास समितिले नेपालमा होमस्टेको सम्भाव्यता अध्ययन गरेको थियो । सांस्कृतिक र जातिगत विविधता भएकोले नेपालमा होमस्टेको राम्रो सम्भावना रहेको प्रतिवेदन समितिले दिएको थियो । त्यस्तै मन्त्रालयको एउटा टोलीले मलेसिया र कोरियाको भ्रमण गरी त्यहाँ सञ्चालित होमस्टेको अध्ययन गरेको थियो । मलेसिया र कोरियाको अनुभवबाट नेपालमा होमस्टे प्रभावकारी हुने देखिएको मन्त्रालयको विश्वास छ
बुद्धजयन्तिले लुम्विनिका होटल भरिए
पर्यटन निती कार्यान्वयन भएन
नयाँ पत्रिका
काठमाडौं, २६ वैशाख
पर्यटन क्षेत्रको विविधीकरण र विस्तारद्वारा स्वरोजगार सिर्जना गरी गरिबी निवारण एवं जीवनस्तरमा सुधार गर्ने उद्देश्यले ल्याइएको पर्यटन नीति ०६५ प्रभावकारी रूपमा लागू हुन सकेको छैन । नीतिले लक्षित गरेका उपलब्धि हासिल गर्न सरकारले ठोस कार्यक्रम नल्याएका कारण नीति कार्यान्वयन हुन नसकेको हो । पर्यटन उद्योगलाई राष्ट्रिय अर्थतन्त्रको प्रमुख आधारका रूपमा विकास गरी सुरक्षित तथा नियमित हवाई तथा स्थल यातायातको माध्यमबाट पर्यटकीय पूर्वाधार विकास गर्ने उद्देश्यले पर्यटन नीति ०६५ जारी भएको थियो ।
नीतिमा पर्यटन उद्योगले उपलब्ध गराउने सेवाको क्षमताका आधारमा ठूला, मझौला र साना उद्योगमा वर्गीकरण गरिने उल्लेख छ, तर अहिलेसम्म सरकारले पर्यटनलाई उद्योगका रूपमा मान्यता दिए पनि वर्गीकरण गरेको छैन । पर्यटनले कुल गार्हस्थ उत्पादनमा पुर्याएको योगदान यकिन गर्ने पद्धतिको विकासका लागि 'स्याटलाइट एकाउन्टिङ सिस्टम' लागू गरिने उल्लेख भए पनि यसका लागि कुनै ठोस काम भएको छ्रैन ।
नेपाल पर्यटन बोर्डको उदासीनताका कारण स्याटलाइट एकाउन्टिङका लागि छुट्याइएको १५ लाख रुपैयाँ पि|mज हुने अवस्थामा पुगेको छ । तथ्यांक विभागसँग समन्वय गर्नुपर्ने भएकाले समयमा काम नभएको बोर्डको भनाइ छ । बोर्डले स्याटलाइट एकाउन्टिङका लागि नेसनल स्टाटिस्टिकल इन्स्िटच्युट नामक गैरसरकारी संस्थालाई जिम्मा दिएको, तर उसले अहिलेसम्म प्रतिवेदन बुझाएको छैन ।
पर्यटन नीतिमा मुलुकको अर्थतन्त्रमा विकासको प्रचुर सम्भावना रहेको पर्यटन क्षेत्रको अवधारणासहित पर्यटन उद्योगको विकास एवं विस्तार गर्न गुरुयोजना तयार गरी आवधिक योजना तथा वाषिर्क कार्यक्रममा समावेश गर्ने उल्लेख छ । तर, हालसम्म पर्यटन गुरुयोजना तयार भएको छैन ।
पर्यटनसम्बन्धी सूचना एकीकृत गरी डिजिटल र अन्य तरिकाले उपलब्ध गराउन सूचना व्यवस्थापन प्रणाली अपनाइने र पर्यटनसम्बन्धी तथ्यांकलाई भरपर्दो तथा अद्यावधिक गराई निर्णय निर्माणको आधार बनाइने नीतिमा उल्लेख छ । तर, मन्त्रालयले नीतिअनुसार सूचना व्यवस्थापन प्रणाली तयार गरेको छैन । पर्यटन मन्त्रालयले भने केन्द्रीकृत सूचना प्रणाली तयार गर्न चालू वर्षको कार्यक्रममा बजेट छुट्याइएको र पर्यटकीय तथ्यांक अद्यावधिक र भरपर्दो बनाउन कार्यनीति तयार गर्ने काम भइरहेको बताएको छ ।
पर्यटन नीतिअनुसार त्रिवषर्ीय योजना -०६४/६५-०६६/६७) मा पर्यटक आगमन वाषिर्क ७ लाख पुर्याउने, पर्यटकको औसत बसाइ अवधि १३ दिन पुर्याउने, पर्यटन क्षेत्रबाट ३० करोड डलर विदेशी मुद्रा आर्जन गर्ने, कुल गार्हस्थ उत्पादनमा ३ प्रतिशतको योगदान पुर्याउने, १ लाख जनशक्तिलाई प्रत्यक्ष रोजगार दिलाउनेजस्ता लक्ष्यसहितको कार्यक्रम उल्लेख छ । तर, सोअनुरूपको प्रगति
स्थिति छैन । 'कति प्रगति भयो भनेर विश्लेषण नै भएको छैन,' पर्यटन मन्त्रालयकै अधिकारीहरू भन्छन् । पर्याप्त स्रोत साधनको अभावमा तथ्यांक अद्यावधिक गर्न नसकिएको अधिकारीहरूको भनाइ छ ।
त्रिवषर्ीय योजनाको लक्ष्यअनुसार पर्यटकको सरदर आगमन ७ लाख पुगेको छैन । सन् २००९ मा करिब ५ लाख पर्यटक आएकोमा यो संख्या २०१० मा ६ लाख २० हजार पुगेको छ । सन् २०११ मा दस लाख पर्यटकको लक्ष्य राखिएकोमा पहिलो चार महिनासम्मको सरदर पर्यटक आगमन वृद्धिदर १८ प्रतिशत रहेको पर्यटन मन्त्रालय तथ्यांक शाखाले जनाएको छ । वर्षको पहिलो चार महिनामा हवाईमार्गबाट करिब १ लाख ८० हजार पर्यटक नेपाल भित्रिएका छन् ।
त्रिवषर्ीय योजनामा पर्यटकको बसाइ अवधि १३ दिन पुर्याउने लक्ष्य राखिएको छ । सन् २००९ मा पर्यटकको सरदर बसाइ अवधि ११ दशमलव ३२ दिन थियो । २०१० को तथ्यांक नआइसकेको भए पनि ट्रेकिङका लागि आउने पर्यटक संख्या बढेकाले बसाइ अवधि बढ्ने अपेक्षा गरिएको पर्यटन मन्त्रालय तथ्यांक शाखाका उपसचिव रवि कायस्थ बताउँछन् । नयाँ टेकिङ रुटको विकास भएकाले बसाइ अवधि बढ्नसक्ने उनको अनुमान छ ।
त्रिवषर्ीय योजनामा कुल गार्हस्थ उत्पादनमा पर्यटन क्षेत्रको योगदान ३ प्रतिशत पुर्याउने लक्ष्य राखिएको थियो । नेपाल राष्ट्र बैंकको सन् २०१० को तथ्यांकअनुसार कुल गार्हस्थ उत्पादनमा पर्यटन क्षेत्रको योगदान २ दशमलव ४ प्रतिशत छ । पर्यटन वर्ष २०११ अभियानका कारण यो प्रतिशत केही बढ्ने अपेक्षा बैंकको छ । राष्ट्र बैंकको तथ्यांकअनुसार आर्थिक वर्ष ०६६/६७ मा पर्यटन क्षेत्रबाट २८ अर्ब १३ करोड रुपैयाँ आम्दानी भएको छ । त्यस्तै, चालू आवको पहिलो ६ महिनाको आम्दानी १३ अर्ब ५१ करोड रुपैयाँ छ
पर्यटनका लागी पूर्वाधार अभाव
Thursday, May 12, 2011
सगरमाथामा किर्तिमानको, होड आप्पाले चढे २१ पल्ट
नयाँ पत्रिका
काठमाडौं, २८ वैशाख
सगरमाथा चढ्ने आरोही बढ्दै गएपछि नयाँ-नयाँ रेकर्ड बनाएर गिनिजबुकमा नाम लेखाउने होडबाजी चलेको छ ।विगतको तुलनामा हिमाल चढ्न सहज हुन थालेकाले नाम कमाउने होड चलेको हो । नेपालमा सबैभन्दा बढी विश्व कीर्तिमान हिमाल चढेरै बनेकोेे छ । सबैभन्दा कम र बढी उमेरमा, सबैभन्दाछिटो, सबैभन्दा धेरैपटकलगायत अन्य प्रकारले सगरमाथा चढी नेपाली आरोहीले कीर्तिमान बनाएका छन् ।
विनाअक्सिजन दसपटक सगरमाथा चढेका आङ्रिता शेर्पा हिमचितुवाका नामले विश्वमै चिनिएका छन् । सबैभन्दाधेरैपटक सगरमाथा चढेर 'सुपर शेर्पा' अर्थात् आप्पा शेर्पाले विश्व कीर्तिमान राखेका छन् । उनले २१ पटकसगरमाथाको चुचुरोमा झन्डा फहराएका थिए । आठ घन्टा १० मिनेटमा सगरमाथा चढेर पेम्बा दोर्जे शेर्पाले विश्वरेकर्ड बनाएका छन् । उनले दुवै मोहडाबाट एउटै मौसममा सगरमाथामा चढेर कीर्तिमान कायम गरेका हुन् ।
लामो समयसम्म सगरमाथाको चुचुरोमा बसेका स्वर्गीय बाबुछिरी शेर्पाको नाम पनि गिनिज बुकमा उल्लेख छ ।उनी २२ घन्टा सगरमाथाको चुचुरोमा बसेका थिए । त्यसअघि उनले १६ घन्टा ५६ मिनेटमा सगरमाथा चढी विश्वकीर्तिमान राखेका थिए । १६ वर्षकै उमेरमा सगरमाथा चढेपछि पेम्बाछिरी शेर्पाको नाम विश्व रेकर्डमा दर्ता भएकोथियो । यसअघि शम्भु तामाङले १८ वर्षको उमेरमा सगरमाथा चढी गिनिजबुकमा नाम लेखाएका थिए । उनीहरूकोरेकर्डलाई १३ वर्षे जोर्डन रोमेरोले तोडेका छन् । तर, उनी चिनियाँ मोहडाबाट सगरमाथा चढेका हुन् ।
तीन मिनेटसम्म सगरमाथामा नांगै बसेको दाबी गरेका लाक्पाथार्के शेर्पाको नाम पनि गिनिजबुकमा उल्लेख छ ।उनले माइनस ४० डिग्री सेल्सियसमा नांगै बसेको बताएका छन् । सगरमाथाको चारै मोहडाबाट सगरमाथा चढेरकुसाङ शेर्पाले पनि गिनिजबुकमा नाम लेखाएका छन् । त्यस्तै ७६ वर्ष ११ महिनाको उमेरमा सगरमाथा चढेकामीनबहादुर शेरचनको नाम पनि गिनिजबुकमा लेखिएको छ । उनको रेकर्ड तोड्न असफल प्रयास गरेका ८२वषर्ीय शैलेन्द्रकुमार उपाध्यायको हालै सगरमाथा चढ्ने क्रममा मृत्यु भएको थियो ।
महिलाका तर्फबाट पहिलोपटक सगरमाथा चढेकी थिइन्- जुन्को तावेई -जापान) ले । नेपालका तर्फबाट भनेपासाङल्हामु शेर्पा पहिलोपटक सगरमाथा चढेकी थिइन् । बाबुछिरी शेर्पाले सगरमाथामा सुतेर तथाविनाअक्सिजन २१ घन्टा बिताएर कीर्तिमान बनाएका छन् । तेम्बाछिरी शेर्पाले सबैभन्दा कम उमेरमा सगरमाथाचढी कीर्तिमान कायम गरेका थिए । उनले १६ वर्षमै सगरमाथा चढेका थिए । पहिलो पत्रकार आरोहीको रेकर्डराखेका छन्- आङ्छिरिङ शेर्पाले । मोनी मुलेपती र पेम्बादोर्जी शेर्पाले सगरमाथाको चुचुरोमा बिहे गरी कीर्तिमानबनाएका छन् । जोन रोक र रोक बेटान्ड -बाबु-छोरा) ले एकैसाथ सगरमाथा चढी कीर्तिम्ाान बनाएका थिए ।
गाह्रो काम भए पनि पर्याप्त तालिम र आधुनिक उपकरणका कारण आरोहण सहज हुन थालेपछि सगरमाथा चढेरकीर्तिमान राख्न होडबाजी चलेको आरोहीहरू बताउँछन् । सगरमाथा चढ्ने उत्सुकताले नेपालीहरू आरोहणका लागिउत्साहित हुन थालेको उनीहरूको भनाइ छ ।
पर्वतारोहणका लागि पहिलेजस्तो आवश्यक सामग्री अभाव नभएको व्यवसायीहरूकोअनुभव छ । 'अहिलेआवश्यक सामान र उपकरण भाडामा समेत पाइन्छन् भने प्रायोजक पाउनसमेत गाह्रो नभएको,' एसियनटे्रकिङका अध्यक्ष आङ्छिरिङ शेर्पाले भने । पछिल्लो समयमा सगरमाथा आरोहणका लागि तालिम लिनथालिएको उनले बताए । केही समयको सैद्धान्तिक र प्रयोगात्मक तालिमपछि सगरमाथा आरोहणका लागिपठाउने गरिएको उनले जानकारी दिए । पर्याप्त प्रशिक्षण, उपकरण र आर्थिक स्रोत भएमा जोकसैले सगरमाथाचढ्न सक्ने अवस्था सिर्जना भएको छ । तर, स्वास्थ्य र मौसमले साथ दिनुपर्छ ।
यसैबीच, कीर्तिमानी आरोही आप्पा शेर्पाले २१औँ पटक सगरमाथा चढेर आफ्नो कीर्तिमान आफैँ तोडेका छन् ।बुधबार बिहान सवा नौ बजे उनले सगरमाथामा पाइला टेकेको पर्यटन मन्त्रालयले पुष्टि गरेको छ । उनीसँगै चारनेपाली शेर्पा, एक स्विस र एक अमेरिकीसमेतले सगरमाथा चढेको मन्त्रालयले जनाएको छ ।
एसियन टे्रकिङको व्यवस्थापनमा इको एभरेस्ट एक्सपिडिसनको सफाइ अभियानका लागि २३ चैतमा उनीसगरमाथा आधारशिविर गएका थिए । उनले तीन वर्षदेखि लगातार एक्सपिडिसनको सफाइ अभियानलाईसघाउँदै आएका छन् । एसियन ट्रेकिङका अध्यक्ष आङ्छिरिङ शेर्पाका अनुसार उनले मंगलबार राति १० बजे सातहजार नौ सय मिटरको उचाइबाट यात्रा थालेका थिए । योे सगरमाथाको अन्तिम आधार शिविर हो ।
पहिलोपटक सन् १९९० मा सगरमाथा चढेका शेर्पाले सन् १९९२ मा दुईपटक सगरमाथा चढी कीर्तिमान बनाएकाथिए । सन् १९९९ मा दसौँपटक आरोहण गरी शेर्पाले बनाएको कीर्तिमान अहिलेसम्म कसैले तोड्न सकेको छैन ।
Sunday, May 8, 2011
पाहुना अब पर्यटक
असल मुंग्रे केरा कि त मही हवस् बेस अमिलो
कि त सेता मूला कि त बरु हवस् साग उसको ।
असल हुन्थ्यो धुपमा नतर कसरी खानु यसरी
भुटी ल्यायौ थालमा मकइ तिमीले क्यान यसरी ।।
करिब एक सय ६० वर्षअगाडि आदिकवि भानुभक्त आचार्यले कतै घुम्न गएको वेला एउटा घरमा भुटेको मकै खान दिदा यो श्लोक रचेका रहेछन् । कामविशेषले वा यत्तिकै घुम्न जादा नचिनेका मानिसका घरमा पाहुना लाग्ने नेपाली चलन पुरानै हो । साझका पाहुना देउता हुन् भन्ने हाम्रो सांस्कृतिक मान्यतालाई संसारमै उत्कृष्ट मानिन्छ ।
विशेषगरी, ०५२ अघिसम्म नेपालका अधिकांश जिल्लामा जो जुन घरको दैलोमा पुगे पनि स्वागत पाउथ्यो । घरबेटीको आत्मीय व्यवहार पाउथ्यो । तर, माओवादी र राज्यको द्वन्द्व सुरु भएपछि यो संस्कार नै संकटमा पयो । कसैको घरमा पाहुना लाग्नु वा बास माग्नु असम्भवजस्तै भयो ।
द्वन्द्वका कारण बन्द भएका दैला अतिथि र आतिथ्यताका लागि पुनः खुल्न थालेका छन् । आप्नो दैलोमा पाहुनाको स्वागत गर्न वर्तमान पुस्ता जुर्मुराएको छ । तर, फरक के छ भने पाहुना अब पर्यटक भएका छन् । आन्तरिक पर्यटक । गोरो छालालाई मात्र पर्यटक मान्ने धारणा कम गर्न अबको पुस्ता लागिपरेको छ । केचनाका नेपालीले पनि पर्यटक बनेर कालापानीको भ्रमण गर्न थालेका छन् । आफ्नै नागरिकलाई पराइ ठान्नुपर्ने अवस्थाको अन्त्य भएपछि आन्तरिक पर्यटकलाई स्वागत गर्न गाउवासी आतुर छन् ।
पर्यटकका लागि गाउ–गाउमा पूर्वाधार बन्न थालेका छन् र त्यसमा स्थानीय जनताको सक्रियता बढेको छ । गाउ पर्यटक मैत्री बन्न थालेको छ । यस्तै पर्यटक मैत्री बनेको गाउमध्येको एक हो, गोरखाको बेतिनी गाउ । मनकामना मन्दिरबाट २० मिनेटको पैदलयात्रामा पुग्न सकिने मगर जातिको बाहुल्यता रहेको बेतिनीमा होमस्टे सञ्चालन गनृ स्थानीयवासी तयार छन् । बेतिनीमा पर्यटकले स्थानीय संस्कृतिको आनन्द लिन सक्छन् । आन्तरिक पर्यटकलाई लक्षित गरेर गाउ–गाउका प्रत्येक घरमा सफा सुत्ने कोठा, शौचालय र स्नानघरको व्यवस्था गरिएको छ । यसबाट आन्तरिक पर्यटक आकर्षित हुने सम्भावना त छ नै उनीहरू आफैलाई पनि फाइदा पुगेको छ ।
एघार सय फिटमाथिका गोरेटा बाटा नागबेली देखिन्छन् । बादल छोपिएको अवस्थामा पर क्षितिजतिर मोबाइल टावर देखिन्छ र त्योभन्दा पर लहरै हिमाल । यो पदमार्ग पदयात्राका लागि बनाइएको नितान्त नयँ गन्तव्य हो । कुमारी पदमार्ग भएकाले बाटाहरू राम्ररी व्यवस्थित भइसकेका छैनन् । मनकामना मन्दिरबाट तेर्सो र उकालो लागेपछि भेटिने बक्रेश्वर महादेव र डाडाको सिद्धगुफा धार्मिक पर्यटनका लागि उपयुक्तस्थल हुन् । सिद्धगुफामा ‘भ्युटावर’ राखेर त्यहीबाट अवलोकनको चाजो मिलाउन सकिने सम्भावना प्रशस्तै देखिन्छ ।
मन्दिरबाट पैदलै गोरखाबजारसम्म पुग्न बनाइएको ‘मनकामना–गोरखकाली सांस्कृतिक पदयात्राले बाह्यभन्दा आन्तरिक पर्यटनका लागि अझ उपयुक्त हुने देखिएको छ । यो पदमार्ग आन्तरिक पर्यटनकै लागि हो,’ जोमसोम ट्राभल्सका राजाराम बस्नेतले भने । उता गोरखाको उत्तरी क्षेत्र वारपाकमा पर्यटनको विकास गर्ने उद्देश्यले संगठित भएका उत्साहित महिला सेभेन सिस्टर नामले चर्चित हुन थालेका छन् । उनीहरूकै पहलमा वारपाकका २० वटा घरमा होमस्टे सुरु भइसकेको छ । दैनिक ४० जना पर्यटक होमस्टेमा बस्न सक्छन् । यसलाई विस्तार गर्ने योजनामा उनीहरू छन् ।
गोरखामा नुब्री सांस्कृतिक युवा उत्थान समिति, धार्जे मनास्लु पर्यटन विकास समिति, एडभेन्चर ग्रामिण विकास कार्यक्रम, चुम कल्याण समिति, गोर्खा समाज सेवा केन्द्र, मस्र्याङ्दी बा“ध तथा अकलादेवी पर्यटन विकास समितिलगायतका संघसंस्था पर्यटन विकासमा लागिपरेका छन् ।
त्यसो त सन् १९९८ मा मनाइएको नेपाल भ्रमण वर्षदेखि नै आन्तरिक पर्यटनको लहर सुरु भएको थियो । विदेशी पर्यटकको गाइड, पोर्टरभन्दा भिन्दै घुम्नकै लागि निस्कने नेपाली पनि बढेका थिए । रारा, डोल्पा, बन्दिपुर, माइपोखरीलगायतका स्थानमा हुने महोत्सवले पनि आन्तरिक पर्यटनलाई सघाएका थिए । तर, द्वन्द्वस“गै आन्तरिक पर्यटकको चहलपहल स्वात्तै घट्यो ।
पहिले नेपालीले नै आफ्नो देश चिन्नुपर्छ, त्यसपछि मात्र अरूलाई चिनाउन सकिन्छ । विदेशीको मात्र भर परेर हुदैन । यो तथ्य बुझ्न थालेका छन्, गाउलेले । त्यसैले त उनीहरू आन्तरिक पर्यटक भियाउन लागिपरेका छन् । आतिथ्यता नेपालीको विशेषता हो । यसैलाई मन पराएर विदेशी आउछन् । एक अनौपचारिक तथ्यांकअनुसार, ७० प्रतिशतभन्दा बढी विदेशी पर्यटक नेपालको आतिथ्यता मन पराएर पुनः नेपाल घुम्न आउछन् ।
पर्यटनको अवधारणा नआइसकेको भए पनि एक ठाउका मानिस अर्को ठाउमा जाने निकै पुरानो चलन हो । खुम्बुका बासिन्दा जाडो महिनामा हिउ छल्न र जडीबुटी बेच्न तराई झर्थे । त्यस्तै, तराईका मानिस पनि व्यापारका लागि पहाड चढ्थे । रेस्टुरेन्टमा गएर खाने सहरिया जमात गाउ“को संस्कृतिमा रमाउन होमस्टे बस्न चाहन्छ । संस्कृतिको पनि व्यवसायीकरण हुन थालेको छ । पाहुना देउता हुन् उनीहरूसग पैसा लिनुहदैन भनेर आन्तरिक पर्यटन हुदैन । पर्यटन सित्तैमा हुने कुरा होइन । कुनै आन्तरिक पर्यटकले कुनै जातिको संस्कृति हेर्न चाहन्छ भने उसले त्यो संस्कृतिको संरक्षणका लागि केही शुल्क तिर्नुपर्छ । वन्यजन्तु हेर्न चितवनमा हजारौ“ खर्च गर्ने पर्यटकले गोरखाका मगरको संस्कृति हेर्न पनि खर्च गर्नुपर्छ ।
पर्यटक भएर कुनै ठाउमा पुग्नु त्यस ठाउको प्रकृति र संस्कृतिसग आबद्ध भएर मनोरञ्जन प्राप्त गर्नु हो । घुम्न चाहने आन्तरिक पर्यटनलाई प्रोत्साहित गर्न र आन्तरिक पर्यटन व्यवसाय गरेर पनि आम्दानी गर्न सकिन्छ भनेर बुझाउन अझै बाकी छ । यसका लागि पर्याप्त प्रचार–प्रसारको खाचो छ । सरकारले सबैलाई पर्यटनसग जोड्न पर्यटनका लागि सगसगै भन्ने नारा लिएको छ । तर, प्रचार–प्रसार दस लाख पर्यटक ल्याउने सांख्यिक उद्देश्यमा केन्द्रित छ । गाउ–गाउसम्म पर्यटन पुग्न सकेकै छैन । करोडा रुपैया अन्तर्राष्ट्रिय प्रचारका लागि खर्च भइरहेको छ । संस्कृतिको व्यवसायीकरण गरी आन्तरिक पर्यटन प्रवद्र्धन गर्न सकिन्छ भनेर बुझाउन पर्याप्त प्रचार–प्रसारको खाचो छ ।
आन्तरिक पर्यटन प्रवद्र्धनका लागि विदेशी मात्र पर्यटक हुन् भन्ने मान्यतलाई पुर्णरूपमा हटाउन आवश्यक छ । आन्तरिक पर्यटनलाई ग्रामिण क्षेत्रको वैकल्पिक आर्थिक स्रोत बनाउन सकिन्छ । दिनभर काम गरेर पनि उनीहरूले साझ पर्यटकको सेवा गरेर आर्थिकोपार्जन गर्न सक्छन् । आन्तरिक पर्यटनको प्रवद्र्धन गरेर मात्र पर्यटनका लागि सगसगै भन्ने सरकारी नारा सार्थक बनाउन सकिन्छ ।