Monday, May 30, 2011

अवको प्राथमिकता धार्मिक पर्यटन









लक्ष्मीप्रसाद खतिवडा

पर्यटनको माध्यमबाट मुलुकको आर्थिक कायापलट गर्ने महत्वाकांक्षी लक्ष्यका साथ घोषणा भएको पर्यटन बर्ष २०११ शुरु भएको पनि ५ महिना वितिसकेको छ । दश लाख पर्यटक भित्र्याउने लक्ष्यका साथ शुरु भएको पर्यटन बर्षको सफलता असफलतालाइ लिएर निकै बहस हरु भइरहेका छन् । मुलुकमा भएका पर्यटकीय सम्भावनाहरुको कुरा गर्ने हो भने घोषित दश लाख पर्यटकको लक्ष्य टाढा छैन । सम्भावनाहरु अथाह छन् खाँचो छ त पहिचान र प्रमोसनको । हिमाल आरोहण, पदयात्रा, राफ्टिङ, एडभेन्चर गतिविधि लगायतका लागी त नेपाल परिचित भइसकेको छ । यसबाहेक धार्मिक कृषि तथा खेलकुद पर्यटनको पनि उत्तिकै सम्भावना छ ।
धार्मिक पर्यटनमा नेपालको पर्याप्त सम्भावना छ । भारतिय पर्यटकको पहिलो प्राथमिकतामा पर्दै आएको पशुपतिनाथ क्षेत्रको व्यवस्थापन, सुधार र प्रवद्र्धनलाइ सरकारले प्राथमिकतामा राख्नु पर्छ । यसका लागी लामो भिजन चाहिन्छ । पशुपति मन्दिर क्षेत्रको व्यवस्थापन गर्दै आएको पशुपति क्षेत्र विकास कोषले पर्यटन बर्ष २०११ मा दश लाख विदेशी भक्तजनलाइ पशुपति भित्र्याउने घोषणा गरेको छ । यो उत्साहजनक कुरा हो । तर पशुपतिनाथ क्षेत्रमा दुरदर्शिताका साथ लगानी गर्ने हो भने वार्षिक कम्तिमा १ करोड विदेशी पर्यटकलाइ पशुपति क्षेत्रमा ल्याउन सकिन्छ ।
विश्वभर करिव एक अर्व हिन्दु छन् । भारतमा मात्र कुल जनसंख्याको करिव ८० प्रतिशत हिन्दु धर्मावलम्बी रहेको अनुमान छ । यो संख्याको ५ प्रतिशतलाइ मात्र नेपाल ल्याउन सके पनि पर्याप्त हुन्छ । यसका लागी पशुपति क्षेत्रलाइ विश्वकै नमुना मन्दिरको रुपमा विकास गर्नुपर्छ । कोषले आफ्नै सम्पतिको प्रयोग गरेर पनि धेरै काम गर्न सक्छ । सरकारले पनि यसमा लगानी गर्नुपर्छ । विश्व सम्पदा सूचीमा रहेको पशुपति क्षेत्रमा पाच सय भन्दा बढी मठमन्दिर रहेको बताइन्छ । तिनको संरक्षण हुन सकेको छैन । भएका मठ मन्दिरको संरक्षण गर्नुका साथै अन्य संरचना थप्न सकिन्छ ।
पशुपति क्षेत्रमा १ करोड शिवलिंग स्थापना गरेर ति सबैको जल एकै ठाउबाट आउने व्यवस्था गर्न सक्ने हो भने करोडौं आम्दानी गर्न सकिन्छ । यो जल सिन्चन गर्न लाखौं हिन्दु आउछन् । जल वेचेर नै करोडौं आम्दानी गर्न सकिन्छ । भारतका मन्दिरहरुमा नियमित रुपमा धार्मिक सांस्कृतिक प्रदर्शनीहरु हुन्छन् । हजारौं मानिस टिकट काटेर यस्ता शो हेर्न जान्छन् । हामीकहा यस्ता कार्यक्रम भएको पाइदैन । धार्मिक पर्यटकका लागी राम्रा होटल छैनन् । धर्मशालाहरु स्तरिय छैनन् । यसले गर्दा स्तरिय पर्यटक आउन सकिरहेका छैनन् । तारे स्तरका धार्मिक गेष्टहाउस बनाएर स्तरिय धार्मिक पर्यटकको आकर्षण बढाउन सकिन्छ ।
पशुपतिनाथलाइ पञ्चधामका रूपमा मान्यता दिन भारत सरकारलाई पशुपति क्षेत्र विकास कोषले आग्रह गरेको छ । सरकारले पनि यसका लागी चासो देखाउनु पर्छ । हिन्दू धर्मका चारधाम यमुनोत्री, गंगोत्री, बद्रिनाथ र केदारनाथ सबै भारतमा छन् । पशुपति नाथ पाचौं धामको रुपमा स्थापित भएमा हिन्दुहरुको यहा ओइरो लाग्छ । बलिउड अभिनेता अमिताभ बच्चन तिरुपतिमा बार्षिक ५ करोड भन्दा बढि चढाउछन् । यस्ता थुप्रै दानी छन् जसलाइ पशुपतिनाथ ल्याउन सके नेपालले राम्रो आम्दानी गर्न सक्छ । यो आम्दानी परोपकारी काममा खर्च गर्ने हो अरु पनि उत्प्रेरित हुन्छन् । भारतले वागमती सफाई परियोजनामा पनि चासो देखाएको छ । लाखौं हिन्दुको सेन्टिमेन्ट जोडिएको वागमती लाइ सफा र स्वच्छ बनाउन सक्ने हो पर्यटकीय आकर्षण बढ्ने निश्चिित छ ।
पशुपतिनाथका साथै लुम्बिनि र जकनपुरको विकासमा पनि जोड दिन आवश्यक छ । यि दुवै ठाउका विमानस्थलको सुधार गर्नुपर्छ । भैरहवा विमानस्थललाइ क्षेत्रिय अन्तराष्टिय विमानस्थलको रुपमा विकास गर्न एडिविको सहयोगमा काम भइरहेको छ । यसलाइ तिव्रता दिनुपर्छ । जनकपुरलाइ पनि भारतका प्रमुख शहरहरुसम्म उडान गर्न सकिने गरि सुधार गर्नुपर्छ । यसो गदा त्रिभुवन अन्तरािष्टय विमानस्थलको चाप पनि घट्छ भने तराइमा पनि पर्यटनको विकास हुन्छ । बौद्धमार्गीको बाहुल्यता भएको श्रीलंकाका पर्यटकलाइ लुम्बिनिमा बढाउन सकिन्छ । लुम्बिनिलाइ बौद्धमार्गीले जिवनमा एकपटक पुग्नैपर्ने स्थानका रुपमा लिन्छन् । यो कुराको प्रचारप्रसार व्यापकरुपमा गर्नुपर्छ । सन् २०११ मा नै श्रीलंकाले पनि पर्यटन बर्ष मनाइरहेको छ । नेपालले सहकार्य गर्न सक्छ । धार्मिक पर्यटकको खर्च र बसाइ अवधि बढाउन आकर्षक धार्मिक प्याकेजको आवश्यकता छ ।
आसियान मुलुकहरुले वौद्ध दर्शन, धर्म र सांस्कृतिक आदानप्रदानका लागि भारतसग नजिकको सम्पर्क स्थापित गरेका छन् । वौद्ध धार्मिक पर्यटक र वौद्ध दर्शन तथा संस्कृतिको अध्ययन अनुसन्धान गर्ने अध्येताहरु भारतलाई तथ्यहरूको स्रोत मान्छन् । नेपालमा पनि बौद्ध धर्मसम्बन्धि अध्ययनका लागी थुपै्र विषयवस्तु र सामग्रीहरु छन् तर हामीले वौद्ध दर्शन, धर्म र संस्कृतिको केन्द्र नेपाल हुन सक्छ भत्रे सन्देश विश्व सामु पुयाउन सकिरहेका छैनौ । त्यसका लागि नेपालमा आन्तरिक अध्ययन अनुसन्धानको अभाव छ । वौद्ध पर्यटक र अनुसन्धानकर्तालाई भारत आउदा मात्रै पनि नेपाल भ्रमण र अनुसन्धानका लागि आकर्षण गर्न सकिन्छ ।
धार्मिक पर्यटकीय गन्तव्यको रुपमा तिव्वतको मानसरोवरालाइ प्रमोसन गरिरहेका टाभल टुर कम्पनिहरुले मुलुककै मुक्तिनाथ, गोसाइँकुण्ड, पाथीभरा, हलेसी जस्ता गन्तव्यलाइ प्राथमिकता दिनुपर्छ । यसका लागी भारतिय पर्यटकलाइ लक्षित गरेर विशेष प्याकेज सञ्चालन गर्न सकिन्छ । सन् २०१० मा भारतीय धार्मिक पर्यटक करिब १५ प्रतिशत बढेको अनुमान छ । यो संख्यालाइ पर्यटन बर्षमा २५ प्रतिशत सम्म पुयाउन सकिन्छ ।
बुद्ध जन्मेको देश भएर पनि लुम्बिनी बुद्धमार्गीको गन्तव्य बन्न सकिरहेको छैन । हिन्दुको सबैभन्दा प्रमुख तिर्थस्थल पशुपतिनाथमा १ अर्ब भन्दा बढी हिन्दुहरु आकर्षित हुन सकेका छैनन् । बैष्णवको तीर्थस्थल मुक्तिनाथको उचित प्रमोसन भएको छैन । धार्मिक पर्यटनको विकासका लागी थुपै्र सम्भावना छन् जसको विकास गर्नु आवश्यक छ । पर्यटन बर्ष अभियान यसका लागी राम्रो अवसर पनि हो ।

३ सयले ज्यान गुमाइसके सगरमाथाको काखमा


नया पत्रिका
काठमाडौं, १५ जेठ
सर्वोच्च शिखर सगरमाथा आरोहण गर्न विश्वभरबाट सयौं आरोहिहरु नेपाल आउछन् । सगरमाथा चढ्न सरकारबाट अनुमति लिने व्यक्तिको संख्या बर्षैपिच्छे बढ्दो क्रममा छ । संगसंगै सगरमाथामा दुर्घटनाहरु पनि बढिरहेका छन् । सगरमाथा आरोहणजस्तो जोखिमपूर्ण कामलाइ सहज रुपमा लिइदिनाले आरोहणका क्रममा हरेक बर्ष मासिनसहरुको मृत्यु हुन थालेको छ ।
सगरमाथा आरोहणका क्रममा सन् २००९ मा ५ जना आरोहिको मृत्यु भएको थियो । सन् २०१० मा भने कुनै आरोहिको पनि मृत्यु भएन । यस बर्ष सन् २०११ मा एक जना नेपाली र २ विदेशी गरि ३ जना आरोहिले सगरमाथामा ज्यान गुमाएको पर्यटन मन्त्रालय पर्यटन उद्योग महाशाखाले जनाएको छ । सगरमाथामा हालसम्म कतिले ज्यान गुमाए भन्ने यकिन तथ्यांक कसैसंग छैन । तर सन् १९५३ मा पहिलोपटक सगरमाथा आरोहण भएदेखि हालसम्म करिव ३ सय जनाले सगरमाथा आरोहणका क्रममा ज्यान गुमाएको जानकारहरु बताउछन् । करिव ५ हजार जना सगरमाथा पुगी सकेका छन ।
सगरमाथा आरोहण जस्तो साहसिक कामलाइ सहज रुपमा लिइदिनाले दुर्घटना हुने गरेको नेपाल पर्वतारोहण संघका पूर्वअध्यक्ष तथा सगरमाथा आरोहि आङछिरिङ शेर्पा बताउछन् । दुर्घटनाको पहिलो कारण भने मौसमको खरावी हो । त्यस्तै पछिल्ला केहि बर्षमा किर्तिमानको होड पनि दुर्घटनाको कारण बनेको छ । सगरमाथा आरोहणका लागी पर्याप्त तयारी पूर्व सावधानी आवश्यक रहेको अनुभब विज्ञहरुको छ ।
दुर्घटना बढेपनि सगरमाथा चुम्न चाहनेहरुको उत्साह भने घटेको छैन । विगतको दाजोमा अहिले सगरमाथा आरोहण सहज भएकोले सगरमाथा चढ्नु फेसन जस्तै भएको छ । त्यहा पुग्ने बाटोका बारेमा गाइडहरुलाइ पूर्व जानकारी हुनु तथा अप्ठ्यारो बाटोमा सगरमाथा प्रदुषण नियन्त्रण समितिले व्यवसायिक रुपमा पुल निर्माण गरिदिएकोले आरोहण सहज भएको आरोहिहरु बताउछन् । समितिले विचमा पर्ने खरपस तथा अप्ठ्यारो बाटोमा भ¥याङ र डोरी राखिदिएको सगरमाथा आरोहि संघले जनाएको छ । यसलाइ आरोहिले निश्चित शुल्क तिरेर प्रयोग गर्ने गर्छन् । बाटो सहज र परिचित हुन थालेकोले सगरमाथामा किर्तिमानको होड चलेको पर्वतारोहण विज्ञहरु बताउछन् ।
यो सिजनमा सगरमाथा आरोहि र सहयोगी शेर्पा सहित झण्डै १ हजारले सगरमाथा पुग्न प्रयास गरेका थिए । यसमध्ये अधिकांशले सफलता पाएका छन् । सन् २०१० मा २५ टोलीले र सन् २००९ मा २४ टोलीले सगरमाथा आरोहणका लागी अनुमति लिएका थिए । त्यस्तै सन् २००८ मा ३३ टोलीले अनुमति पाएका थिए । सगरमाथा आरोहण गर्ने टोलीले प्रतिव्यक्ति १० हजार अमेरिकी डलर रोयल्टी तिर्नुपर्छ । पर्वतारोहणसम्बन्धी नियमावली ०५९ र नेपाली आरोहीलाई रोयल्टी छुट दिने मापदण्ड ०६४ अनुसार नेपालीलाई भने विशेष अवस्थामा पर्यटन मन्त्रालयको सिफारिसबाट मन्त्रिपरिषद्को निणर्यले रोयल्टी छुट दिन सक्ने व्यवस्था छ ।
रोयल्टीबाहेक सगरमाथा आरोहण गर्न ५० लाखभन्दा बढी खर्च हुने आरोहीको भनाइ छ । ८ हजार मिटरभन्दा अग्ला हिमालको आरोहणका लागि ७५ दिनको म्याद दिइन्छ । यो समयमा आरोहण गर्न नसके पुन अनुमति लिनुपर्छ । सगरमाथा आरोहणमा अधिकांश आरोहिले प्रयोग गर्ने दक्षिण पूर्वि रुट हो । यो रुटलाइ सजिलो रुटको रुपमा लिइन्छ । मन्त्रालयले अनुमति दिदा नै रुट तोकेर दिने गर्छ ।
ककनीमा तेन्जिङ हिलारी स्तम्भ
सगरमाथाका प्रथम आरोही तेञ्जिङ नोर्गे शेर्पा र एडमन्ड हिलारीको स्मृति स्तम्भ ककनीमा स्थापना गरिएको छ । ककनीस्थित अन्तर्राष्ट्रिय पर्वतारोही स्मृति उद्यानमा नेपाल पर्वतारोहण संघले स्तम्भ निर्माण गरेको हो । चौथो अन्तरािष्टय सगरमाथा दिवसको अवसरमा आइतवार पर्यटन तथा नागरिक उड्डयन मन्त्रालयका सचिव डा गणेशराज जोशीले स्तम्भको अनावरण गरेका ह्न ।
स्तम्भ अनावरण गर्दै सचिव जोशीले विश्वको सर्वोच्च शिखर सगरमाथालाई पर्वतीय पर्यटन प्रर्वद्धनको महत्वपूर्ण माध्यम बनाउन कार्ययोजना ल्याउने तयारी भइरहेको जानकारी दिए ।
पर्वतारोहण सङ्घका अध्यक्ष जिम्बा जाङ्बु शेर्पाले ककनीको उद्यान केन्द्रमा साहसी पर्वतारोहीहरूको स्तम्भ निर्माणका साथै पार्क, वनभोज स्थल, सम्मेलन केन्द्र निर्माण गर्ने गुरुयोजना तयार गरिएको बताए । ककनीलाई पर्यटकीय स्थलको रूपमा विकास गर्न नेपाल भ्रमण बर्ष सन् १९९८ मा सरकारले १ सय ४४ रोपनी जग्गा संघलाइ उपलब्ध गराएको थियो ।
सगरमाथा पुरस्कार मिङ्मालाई
पर्यटन तथा नागरिक उड्डयन मन्त्रालयले सगरमाथा पुरस्कार २०६८ विश्वका सबै अग्ला हिमालको आरोहण गरी कीर्तिमान कायम गरेका अरोही मिङ्मा शेर्पालाई प्रदान गरेकोे छ । शेर्पालाई नगद १ लाख र प्रमाणपत्रसहितको पुरस्कार प्रदान गरिएको हो । उनले विश्वका ८ हजार मिटर माथिका सबै हिमाल आरोहण गरी कीर्तिमान कायम गरेका छन् । यस्ता हिमाल विश्वभर १४ वटा छन् ।
मन्त्रालयले हरेक २ वर्षमा नेपालको पर्यटकीय क्षेत्रमा विशेष योगदान पु¥याउने व्यक्तिलाइ यस्तो पुरस्कार प्रदान गर्दे आएको छ । गत बर्ष यो पुरस्कार सबैभन्दा धेरै पटक सगरमाथाको अरोहण गरी कीर्तिमान कायम गरेका आप्पा शेर्पालाई प्रदान गरिएको थियो ।
त्यस्तै मन्त्रालयले सन् २००३ देखि सगरमाथा आधार शिविरमा स्वस्थशिविर सञ्चालन गर्दे आएका अमेरिकी चिकित्सक लुआन फेअरलाई ५० हजार राशीको पुरस्कार प्रदान गरेको छ ।
पर्यटन मन्त्रालय, नेपाल पर्यटन बोर्ड तथा विभिन्न पर्यटकीय सस्थाले आइतवार चौथो अन्तरराष्ट्रिय सगरमाथा दिवस मनाए । औपचारिक कार्यक्रममा सन् २०११ को वसन्त ऋतुमा सगरमाथाको सफल आरोहण गरेका राष्ट्रिय तथा अन्तरराष्ट्रिय आरोहीलाइ सम्मान गरिएको थियो भने विश्व बन्यजन्तु कोष र नेपाल पर्यटन बोर्डको संयुक्त पहलमा ल्याइएको ग्रिन हाइकर नामक पर्या—पर्यटन प्याकेज सार्वजनिक गरिएको छ ।
कार्यक्रममा पर्यटन तथा नागरिक उड्डयन मन्त्री खड्गबहादुर विश्वकर्माले नेपालको पर्यटनको विकासका लागि विभिन्न सङ्घ सस्थाको सहकार्यमा ल्याइने पर्यटकीय प्याकेज नै महत्वपूर्ण हुने बताए । उनले नेपालमा भएका पर्यटकीय विविधतालाई उचित ढङ्गले प्रयोग गर्दै जान सकेको खण्डमा आगामी १० वर्षमा नै नेपाललाई विश्वका नमूना पर्यटकीय गन्तव्य बनाउन सकिने दावी गरे ।

Friday, May 27, 2011

जहाज पार्टपुर्जा खोज्ने प्रतिवेदन गायब


नया पत्रिका
काठमाडौं, १२ जेठ
नेपाल वायुसेवा निगम (नेवानि) को जहाजबाट पार्टपुर्जा हराएको सम्बन्धमा छानबिन गर्न गठित समितिले प्रतिवेदन बुझाएको दुई साता बित्दा पनि पर्यटन मन्त्रालयले कारबाही प्रक्रिया अगाडि बढाएको छैन ।
समितिले २९ वैशाखमै पर्यटन मन्त्रालयका सचिव किशोर थापालाई प्रतिवेदन बुझाएको थियो । थापा अहिले निर्वाचन आयोगमा सरुवा भइसकेका छन् । हालसम्म प्रतिवेदन सार्वजनिकसमेत भएको छैन । प्रतिवेदन संवेदनशील भएकाले सार्वजनिक नगरिएको मन्त्रालयको भनाइ छ । प्रतिवेदनमा पार्टपुर्जा चोरीमा निगमकै उच्च अधिकारीको संलग्नता किटानी गरिएको स्रोतको दाबी छ ।
सामान मेसिनको प्रयोग गरेर चोरी भएको र विमानस्थलबाट सामान बाहिर निकाल्ने कन्भेयरबेल्टबाट बाहिर निकालेर गायव गरिएको प्रतिवेदनले औल्याएको छ । ‘कारबाहीका लागि सुझाब दिएका छौ, तर मन्त्रालयले कारबाहीको प्रक्रिया अगाडि बढाएको छैन,’ समितिका एक सदस्यले भने । प्रतिवेदनले निगमभित्रका संरचना सुधारलगायतका थुपै्र विषय उठाए पनि कार्यान्वयन नभएको उनी बताउछन् । नियमित रूपमा सामान चेकजाच गर्नुपर्नेमा महिनौदेखि नगरेको पनि प्रतिवेदनमा उल्लेख छ ।
सामान हराएको १९ दिनपछि निगमको सरोकारवाला पर्यटन तथा नागरिक उड्डयन मन्त्रालयले सचिवस्तरीय निर्णयबाट छानबिन समिति गठन गरेको थियो । उपसचिव प्रभा वैद्यको संयोजकत्वमा गठित चार सदस्यीय समितिमा निगमका दुई र नेपाल नागरिक उड्डयन प्राधिकरण्का एक अधिकारी सदस्य थिए । १५ दिनभित्र प्रतिवेदन बुझाउने अवधि दिइएकोमा दुई महिनामा प्रतिवेदन बुझाइएको थियो । मन्त्रालयले यसअघि फागुन १६ मा निगम व्यवस्थापनलाई हराएका पार्टपुर्जाबारे तुरुन्त यथार्थ विवरण् बुझाउन निर्देशन दिएको थियो ।
त्यति ठूलो सामान चोरी हुदा निगम व्यवस्थापनले आन्तरिक छानबिनसमेत नगरेकोमा कर्मचारीले आश्चर्य व्यक्त गरेका छन् । दुईजना हाकिमको लडाइ“ले सामान हराएको विषय ओझेलमा परेको निगम अधिकारीहरू बताउ“छन् ।
त्रिभुवन अन्तर्राष्ट्रिय विमानस्थलमा ग्राउन्डेड भएको निगमको बोइङ ९ एन एसिए जहाजबाट गत फागुनको पहिलो साता साढे ४ करोड रुपैया“भन्दा बढी मूल्य पर्ने पार्टपुर्जासहितको बाकस हराएको थियो । ग्राउन्डेड जहाजको नियमित परीÔण् गर्ने क्रममा निगमका इन्जिनियरहरूले बाकस नभएको थाहा पाएका थिए । फ्लाइट अल्वेज किट (एफए किट) भनिने बाकसमा जहाजका पांग्रा, ग्यास सिलिन्डर, सानातिना औजार, फ्युल फ्लो गभर्नरलगायत जहाजका जगेडा पार्टपुर्जा राखिन्छ ।
बाकस हराएपछि निगमले नया दिल्ली, हङकङ, बैंकक, क्वालालम्पुर, दुबई र दोहा सेक्टरमा पत्राचार गरी किट बाकसबारे जानकारी मागेको थियो । ती सेक्टरबाट आफ्ना विमानस्थलमा किट बाकस नरहेको जानकारी आएको प्रतिवेदनमा उल्लेख छ ।
करिब दुई दशकअघि पनि जहाजको किट बाकस यसैगरी हराएको र जर्मनीको फ्र्यांकफर्ट विमानस्थलमा भेटिएको थियो । बाकसभित्रका सामान ७५७ मोडेलकै जहाज भएका कम्पनीले मात्र किन्छन् ।

Tuesday, May 24, 2011

लण्डनका बसमा नेपाल















लण्डनका सिटी बसमा राखिएको नेपाल पर्यटन बर्ष २०११ को ब्यानर । ब्यानरमा नेचुरली नेपाल र सी यु इन नेपाल टुरिजम इयर' लेखिएको छ । यस्ता ब्यानर मे २९ सम्म रहनेछन् । यो अभियान सञ्चालन गर्न करिब ४ लाख ५० हजार रुपैयाँ खर्च भएको बताइएको छ ।
तस्विर सौजन्यः नेपाल पर्यटन बोर्ड

Monday, May 23, 2011

राजनीतिक प्रभाव पर्यटन व्यवसायमा पनि


नयाँ पत्रिका
काठमाडौं, ८ जेठ
संविधानसभाको म्याद सकिने दिन नजिकि“दै गएपछि यसको प्रभाव पर्यटन क्षेत्रमा पनि देखिन थालेको छ । विभिन्न्न माग राखेर लगातार रूपमा बन्द–हड्ताल हुन थालेपछि यसको प्रत्यक्ष प्रभाव पर्यटन क्षेत्रमा देखिएको व्यवसायीहरूले बताएका छन् ।
राजनीतिक दलले गरेको लिखित प्रतिबद्धताविपरीत बन्द–हड्ताल हुन थालेपछि पर्यटन व्यवसायी आत्तिएका छन् । ‘बन्द–हड्ताल नहुने विश्वासका साथ पर्यटन वर्ष घोषणा भयो । बन्द हुन थालेपछि यसमा गम्भीर असर परेको छ,’ पर्यटन वर्ष कार्यक्रम कार्यान्वयन समितिका संयोजक एवं पर्यटन व्यवसायी योगेन्द्र शाक्यले भने । व्यवसायीले बन्द–हड्ताल नगर्ने लिखित प्रतिबद्धतालाई पर्यटन वर्ष घोषणाको पूर्वसर्त मानेका थिए ।
बारम्बार बन्द हुन थालेपछि पर्यटन व्यवसायी राजनीतिक दललाई आफ्नो प्रतिबद्धता स्मरण गराउने मनस्थितिमा पुगेका छन् । व्यवसायीले पर्यटन वर्षको औपचारिक घोषणापूर्व संविधानसभामा प्रतिनिधित्व गर्ने १७ दलस“ग लिखित प्रतिबद्धता लिएका थिए । अन्य भ्रातृ संगठन र राजनीतिक समूहले पनि बन्द गर्न थालेपछि उनीहरूलाई समेत लिखित प्रतिबद्धता गर्न लगाउने तयारी भइरहेको बताइएको छ । पर्यटन वर्ष सुरु भएयता दुई दर्जनभन्दा बढी साना–ठूला बन्द भइसकेका छन् ।
‘राजनीतिक अस्थिरता र असुरक्षाको प्रत्यक्ष असर पर्यटन व्यवसायमा तत्काल पर्ने संकेत देखिएको छ,’ पर्यटन व्यवसायी तथा नाट्टाका महासचिव मधुसूदन आचार्यले भने । बन्दको असर पर्यटन क्षेत्रमा लामो पर्ने उनी बताउ“छन् । ‘असुविधा भोगेर फर्केको पर्यटकले अरूलाई यहा“ आउन सल्लाहा दि“दैन,’ उनले भने । उपत्यका बन्दका कारण आइतबार पर्यटकका गतिविधिमा असर परेको व्यवसायीले बताएका छन् ।
बन्दका कारण अधिकांश पर्यटक आफू बसेको होटलबाहिर निस्केर अन्य गतिविधिमा संलग्न हुन पाएका छैनन् । आइतबारका दृश्यावलोकन र सांस्कृतिक प्रदर्शनीका सबै गतिविधि स्थगित गरिएको नाटोले जनाएको छ । इन्धन अभावले सुचारु रूपमा सवारी साधन चल्न नसक्ने अवस्था रहेकोमा त्यसमाथि बन्दका कारण्ँ भ्रमण्ँमा आएका पर्यटक दृश्यावलोकनमा जान नपाई बसाइ छोट्याउन बाध्य भएको व्यवसायीको भनाइ छ ।
राजनीतिक प्रभाव होटल बुकिङमा पनि देखिएको छ । होटल संघ नेपाल हानका अनुसार जेठ १४ को पूर्वसन्ध्यामा आएर केही होटलका बुकिङ रद्द भएका छन् । बन्द–हडतालका कारण सुरÔाको प्रत्याभूति दिलाउन गाह्रो पर्ने र पर्यटकमा मनोवैज्ञानिक प्रभाव पर्ने व्यवसायीको भनाइ छ ।
बन्द–हडतालको शृंखला बढेपछि विभिन्न मुलुकले आफ्ना नागरिकलाई नेपालको भ्रमण गर्दा सचेत हुन आग्रह गर्दै ट्राभल एड्भाइजरी जारी गरेका छन् । संविधान निर्माण्ँमा भइरहेको अन्योल र बन्दको शृंखला बढेको भन्दै अस्ट्रेलियन सरकारले गत महिना नै नेपाल भ्रमण्ँ गर्दा सचेत रहन आफ्ना नागरिकलाई सूचित गरेको थियो । संविधान निर्माण्ँको म्याद नजिकिएकोले लगातार राजधानीलगायत प्रमुख सहरमा बन्द, हडताल र हिंसात्मक गतिविधि हुन सक्ने भएकाले सावधान रहन सूचित गरिएको एड्भाइजरीमा उल्लेख छ । उसले अहिलेसम्म ट्राभल एड्भाइजरी अपडेट गरेको छैन ।
गत महिना नै अमेरिकाले पनि नेपाललाई लिएर कडा एड्भाइजरी जारी गरेको थियो । यसअघि पर्यटन वर्ष घोषणा भएकै दिन पनि अमेरिकाले ट्राभल एड्भाइजरी अपडेट ग¥यो भने बेलायत सरकारले पनि १९ मेमा ट्राभल एड्भाइजरी अपडेट गरेको थियो ।
यसैबीच पर्यटन व्यवसायीले उपत्यका बन्दको विरोधमा आइतबार ¥याली निकाले । बन्द होइन संविधान भन्ने नारासहित ठमेलको सञ्चयकोषबाट सुरु भएको ¥याली दरबारमार्ग, सहिदगेट, रत्नपार्क हु“दै पुनः ठमेलमै पुगेर टुंगिएको थियो । बन्दले सबैभन्दा छिटो प्रभाव पार्ने पर्यटन क्षेत्र भएको भन्दै व्यवसायीले यसबाट पर्ने असरले नेपालको छविसमेत बिग्रिने बताए । ¥याली समापन गर्दै नेपाल उद्योग वाणिज्य महासंघका अध्यक्ष सुरज वैद्यले बन्द–हड्लालको संस्कृति नै गलत भएको भन्दै बन्दकर्ताको उद्देश्य जायज भए पनि माग पूरा गराउन अपनाइएको शैलीको विरोध गरे । कोणसभामा व्यवसायीहरूले बन्दको शृंखला अन्त्य गर्न आग्रह गर्दै नरोकिए प्रतिकार गर्ने चेतावनी दिए । पर्यटन बोर्ड, पर्यटन वर्ष सचिवालय तथा हान, नाट्टा, नाटो, टानलगायतका पर्यटनसम्बद्ध संघसंस्थाहरूले विज्ञप्ति जारी गर्दै पर्यटन र समग्र आर्थिक क्षेत्रलाई असर पर्ने बन्द–हडतालका कार्यक्रम नगर्न बन्द आयोजकलाई आग्रह गरेका छन् ।

Saturday, May 21, 2011

नेवानिका १० को-पाइलट 'ग्राउन्डेड’


काठमाडौं, ६ जेठ

नेपाल वायुसेवा निगम व्यवस्थापनले आन्तरिक उडानका १० कोपाइलटलाई एकैपटक कारबाही गरेको छ । व्यवस्थापनले उनीहरूलाई अनिश्चितकालका लागि 'ग्राउन्डेड' गर्दै फ्लाइटमा नराख्न अपरेसन विभागलाई निर्देशन दिएपछि १० पाइलट कारबाहीमा परेको पुष्टि भएको हो । अर्को सूचना नआएसम्म अब उनीहरू उडानमा जान पाउँदैनन् ।

निगमको हितविपरीत काम गरेको भन्दै व्यवस्थापनले उनीहरूलाई कारबाही गरेको बताएको छ । निगमका महाप्रबन्धक कुलबहादुर लिम्बूले आफ्ना नातेदारलाई प्रक्रिया नपुर्‍याई नियुक्त गरेको भन्दै कोपाइलटले त्यसको विरोध गरेका थिए । लिम्बूले दुई महिनाअघि एमबी तुम्बाहाम्फेलाई टि्वनअटरको जुनियर क्याप्टेनमा नियुक्त गरेका थिए । व्यवस्थापनले सम्बाहम्फेलाई ७ वर्षका लागि करारमा सम्झौता गरेको बताइएको छ । यती एयरलाइन्सको 'जेटस्टि्रम' जहाज उडाइरहेका उनी त्यहाँबाट निकालिएपछि निगममा आएका थिए ।

योग्यता नपुगेको व्यक्तिलाई प्रक्रियासमेत नपुर्‍याई क्याप्टेनमा नियुक्त गरिएको भनाइ कारबाहीमा परेका पाइलटहरूको छ । एउटा जहाज उडाइरहेको क्याप्टेनले अर्को जहाज उडाउन छुट्टै तालिम र नेपाल नागरिक उड्डयन प्राधिकरणबाट लाइसेन्ससमेत लिनुपर्छ । 'तालिम र लाइसेन्स दुवै नभएको व्यक्तिलाई नियुक्त गरिएकोमा हाम्रो विरोध हो,' कारबाहीमा परेका एक कोपाइलटले भने । नियुक्ति प्रक्रिया र योग्यता नपुगेको भन्दै उनीहरूले लिखित रूपमा विरोध जनाएका थिए ।

ग्राउन्डेड गरिएका कोपाइलटमा सजल कुइँकेल, रवीन्द्र बन्जारा, सुरेश केसी, सञ्जय पाण्डे, असीमकुमार खड्का, मुकेशकुमार गुप्ता, भोगेन्द्र कठायत, प्रशान्त श्रेष्ठ, अमूल्य शाक्य र रमन घिमिरे छन् । उनीहरू सबै टि्वनअटरका कोपाइलट हुन् ।

ग्राउन्डेड गरिएपछि आफ्नो करिअरमा गम्भीर असर परेको गुनासो उनीहरूको छ । 'निगममा आम्दानी कम छ, त्यसमाथि ग्राउन्डेड भएपछि हामीलाई ठूलो समस्या परेको छ,' ग्राउन्डेड गरिएका अर्का कोपाइलटले भने । सातामा कम्तीमा ८० घन्टा उड्नुपर्नेमा निगमका पाइलटले २० घन्टा मात्र उड्न पाइरहेका छन् । हाल निगममा आन्तरिक उडानतर्फ १७ जना कोपाइलट छन् ।

लिम्बूले पदको दुरुपयोग गरेर कारबाही गरेको आरोप उनीहरूको छ । कर्मचारी विनियमावलीमा कसुर ठहर भए स्पष्टीकरण सोध्नुपर्ने र चित्तबुझ्दो जवाफ नआए मात्र कारबाही गर्न पाउने उल्लेख भए पनि स्पष्टीकरण नै नसोधी कारबाही गरेको उनीहरूको भनाइ छ ।

निगम व्यवस्थापनले भने अनुशासनविपरीत काम गरेकाले सामान्य कारबाही गरिएको बताएको छ । कर्मचारी विनियमावलीअनुसार नै उनीहरूलाई कारबाही गरिएको दाबी व्यवस्थापनको छ । 'व्यवस्थापनले कर्मचारीलाई दण्ड दिनु र पुरस्कृत गर्नु सामान्य प्रक्रिया हो,' निगम महाप्रबन्धक लिम्बूले भने । कर्मचारीकै हकहितका लागि व्यवस्थापनले कदम चालेको उनको भनाइ छ । आइतबार नै सम्बन्धित विभागसँग छलफल गरेर समस्या समाधान गरिने उनी बताउँछन् ।

निगमका पाँचवटा टि्वनअटर उड्न सक्ने अवस्थामा रहेका र यसका लागि थप २० जना पाइलट आवश्यक भएको उनले बताए । अहिले दुईवटा टि्वनअटरले मात्र उडान भरिरहेका छन् । ल्यान्डिङ गियरमा समस्या देखिएपछि एउटा जहाज हालै ग्राउन्डेड भएको छ

होमस्टे शहरी क्षेत्रमा बढि


नयाँ पत्रिका

काठमाडौं, ५ जेठ

सरकारले ग्रामीण क्षेत्रका जनतालाई पर्यटन सेवामा सहभागी गराउने उद्देश्यले होमस्टेको अवधारणा ल्याए पनि यसको आकर्षण सहरी क्षेत्रमा बढी देखिएको छ । होमस्टेको माध्यमबाट पर्यटनको प्रतिफल ग्रामीण समुदायमा पुर्‍याउने सरकारको लक्ष्य छ, तर ग्रामीण तहसम्म होमस्टेको उत्साह देखिएको छैन ।

पर्यटन मन्त्रालयअन्तर्गतको पर्यटन उद्योग महाशाखाबाट होमस्टे सञ्चालन अनुमति लिनेमा अधिकांश सञ्चालक राजधानी वरपरका रहेका छन् । महाशाखाका अनुसार राजधानी वरपर बुढानीलकण्ठ, लाजिम्पाट, कपन, नयाँबजार, स्वयम्भूलगायतका स्थानमा होमस्टे सञ्चालनको अनुमति दिइएको छ । लाजिम्पाट तथा कपनमा वषौर्ंदेखि होमस्टे सञ्चालनमा थियो । कपन होमस्टेले ६२ वटा घरमा होमस्टे सञ्चालन गरेको छ भने स्थानीय ज्ञानमाला महिला समूहले हालै २० वटा घरमा होमस्टे सुरु गरेको छ । कपनको होमस्टे काठमाडौं उपत्यकामा सञ्चालित सबैभन्दा ठूलो होमस्टे सञ्जाल हो । हाल कपनको २० किलोमिटर क्षेत्रमा होमस्टे सञ्चालन भएको र यो वर्षभित्र पूरै ग्ााविसमा फैलिने व्यवसायीको अनुमान छ ।

सरकारले गत भदौमा जारी गरेको होमस्टे सञ्चालन कार्यविधिमा होमस्टेबाट ग्रामीण समुदायको आयस्रोत वृद्धि गरी जीवनस्तर वृद्धि गर्ने, ग्रामीण तथा स्थानीय स्तरमा स्वरोजगार विकासको माध्यमको रूपमा उपयोग गर्ने, पर्यटकलाई ग्रामीण जनजीवन र संस्कृतिका बारेमा जानकारी दिने तथा पर्यटकलाई रीतिरिवाज, कला-संस्कृति र रहनसहनको अनुभव हासिल गर्ने उद्देश्य राखिएको छ । तर, सहरी क्षेत्रमा सञ्चालन हुने होमस्टेमा ग्रामीण जनजीवन र संस्कृति नझल्किने स्वयं पर्यटकहरूको अनुभव छ ।

पर्यटन नीति २०६५ मा ग्रामीण क्षेत्रका स्थानीय जनसमुदायमा स्वरोजगारका अवसर सिर्जना हुने तथा आम्दानी वृद्धिको माध्यमबाट जीवनस्तरमा सुधार ल्याउने प्रकृतिका ग्रामीण पर्यटन पूर्वाधारको दिगो विकास गर्ने र ग्रामीण पर्यटनको माध्यमबाट विपन्न, महिला, मधेसी, आदिवासी तथा जनजातिको समेत संलग्नता रहनेगरी पर्यटन व्यवसायबाट प्राप्त हुने लाभलाई समुदायको पहुँचभित्र ल्याउने संरचनाको निर्माण र विकास गर्ने उल्लेख छ ।

पर्यटन मन्त्रालयमा दर्ता भएका होमस्टेको संख्या वैशाख मसान्तसम्ममा ७६ पुगेको छ । यसमध्ये ९ वटा मात्र निजी होमस्टे छन् । दुई दर्जनभन्दा बढी दर्ताको प्रक्रियामा छन् । पर्यटन वर्ष सुरु भएपछि मात्र तीन दर्जन होमस्टेले महाशाखाबाट अनुमति लिएको होटल शाखाले जनाएको छ । मन्त्रालयको टोलीले निरीक्षण गरेपछि मात्र होमस्टे सञ्चालनको अनुमति दिइन्छ । होमस्टे दर्ता गर्न कुनै शुल्क लाग्दैन । कार्यविधिले होमस्टेलाई निजी र सामुदायिकमा वर्गीकरण गरेको छ भने होमस्टे सञ्चालकले स्थानीय सांस्कृतिक कार्यक्रम, परम्परागत खेल, जंगल ट्रेक, इको ट्रेक तथा दृश्यावलोकनको समेत व्यवस्था गर्नुपर्ने प्रावधान छ । तर, सहरी क्षेत्रमा सञ्चालित अधिकांश होमस्टेले यस्ता गतिविधिका समेटिएका प्याकेज बनाएका छैनन् । कार्यविधिले होमस्टे सञ्चालनका लागि २८ वटा आधारभूत मापदण्ड तोकेको छ ।

सरकारले नेपाल पर्यटन वर्षमा नेपाल आउने १० लाख पर्यटकमध्ये ४० प्रतिशतलाई ग्रामीण क्षेत्रमा पुर्‍याउनेे लक्ष्य राखेको छ । होमस्टेमा देखिएको उत्साहले सरकारी लक्ष्यलाई सघाउ पुर्‍याउने सरकारी अधिकारीको दाबी छ ।

ग्रामीण क्षेत्रबाट केही मात्रामा होमस्टे सञ्चालन भए पनि अधिकांश होमस्टेमा पर्यटक पुग्न सकेका छैनन् । उचित प्रचारप्रसारको अभावमा पर्यटक आकषिर्त गर्न नसकिएको होमस्टे सञ्चालकहरू बताउँछन् । पर्यटक नआएपछि उनीहरू सरकारलाई गुहार्न थालेका छन् । 'पर्यटक आउँछन् भनेर होमस्टे बनायौँ तर अहिलेसम्म एकजना पनि आएका छैनन्,' बुढानीलकण्ठ होमस्टेका एक सञ्चालकले भने ।

गत वर्ष तारागाउँ विकास समितिले नेपालमा होमस्टेको सम्भाव्यता अध्ययन गरेको थियो । सांस्कृतिक र जातिगत विविधता भएकोले नेपालमा होमस्टेको राम्रो सम्भावना रहेको प्रतिवेदन समितिले दिएको थियो । त्यस्तै मन्त्रालयको एउटा टोलीले मलेसिया र कोरियाको भ्रमण गरी त्यहाँ सञ्चालित होमस्टेको अध्ययन गरेको थियो । मलेसिया र कोरियाको अनुभवबाट नेपालमा होमस्टे प्रभावकारी हुने देखिएको मन्त्रालयको विश्वास छ

बुद्धजयन्तिले लुम्विनिका होटल भरिए


नया पत्रिका
लुम्बिनि, ३ जेठ
बुद्ध जयन्तीका कारण लुम्बिनीका अधिकांश होटल तथा लज भरिभराउ भएका छन् । २५ सय ५५ औं वुद्धजयन्तिका लागि आन्तरिक तथा वाह्य पर्यटक सोमवारदेखि नै आएकोले होटल खचाखच भएका हुन् ।
अहिले लुम्बिनिका होटलमा चिनिया, थाइ, भारतीय, कोरियन तथा श्रीलंकन पर्यटक बढि छन् । पछिल्लो बर्षको भन्दा यस वर्ष भारतीय पर्यटक बढेको व्यवासायी बताउछन् । यस्तै बुद्धजयन्तिले लुम्विनिमा आन्तरिक पर्यटक बढेको होटल बुद्धमायाका अर्थ प्रवन्धक चन्द्रप्रसाद श्रेष्ठले बताए । उनका अनुसार आन्तरिक पर्यटकका रोजाइ भने मध्यम स्तरका होटल तथा लज हुने गरेका छन् ।
बुद्धजयन्तिका लागि करिब १ हजार पर्यटक आइपुगेको स्थानिय होटल व्यवसायिले बताएका छन् । लुम्बिनिका अधिकांश ठूला होटल तथा मध्यमस्तरका लज सोमबारदेखि बुधवारसम्म तीन दिनका लागि बुक भएको उनले बताए । लुम्विनिमा भर्खरै सञ्चालनमा आएको सनफ्लावर ट्राभलर्स लजले पनि तीन दिनका लागी सबै कोठा बुक भएको जानकारी दिएको छ । अन्य समयको तुलनामा अकुपेन्सी करिव ४० देखि ५० प्रतिशत हुने होटल अहिले भरिभराउ हुने गरेको होटलका व्यवस्थापक मोसी काओ ले बताइन् । ‘अन्य समयमा आधा कोठा मात्र भरिन्थे । अहिले सबै भरिएका छन् ।’ काओले भनिन् । यो ६ महीनाबाट सञ्चालनमा आएको चिनिया व्यवस्थापको होटल हो ।
तीनतारे सरहको सुविधा भएको बुद्धमायामा नर्मल र डिलक्स गरि ५० वटा कोठा छन् । अन्य समयमा ४० दखि ५० प्रतिशत अकुपेन्सी हुने गरेकोमा सो होटल पनि अहलिे भरिएको छ । लुम्बिनिमा अहिले पर्यटकको अफ सिजन भएपनि बुद्ध जयन्तीका कारण व्यापार बढेको छ ।
लुम्बिनिमा ठूला होटलको शुल्क प्रतिरात नेपालीका लागि ४ हजार रुपैया र विदेशीका लागि ६० देखि १ सय डलरसम्म पर्छ । मध्यम स्तरका होटल तथा लजले भने प्रतिरात नेपालीलाई ८ सय रुपैया र विदेशीलाई १ हजार देखि १२ सय रुपैया लिने गरेका छन् ।
बुद्ध जयन्तीका कारण लुम्बिनि भित्र रहेका विहार समेत भरिएका छन् । मापदण्ड अनुरुप बनाइएका चिनिया विहारले १२ जनासम्म मात्र राख्न पाउछन् भने अन्यले मापदण्ड मिचेर ३ सयसम्म पर्यटक राख्ने गरेका छन् । विहारमा भने अधिकांश भिक्षु बस्ने गरेका छन् । लुम्बिनि क्षेत्रभित्र मलेसिया, थाइल्याण्ड तथा श्रीलंका लगायतका सरकारले बनाएका दुइ दर्जन भन्दा बढि गुम्बा छन् ।
लुुम्बिनीमा सानाठूला गरि दुई दर्जन बढि होटल छन् । पछिल्ला केहि बर्षमा चार तारे स्तरसम्मको सुविधा दिने स्तरीय होटल खुल्न थालेको श्रेष्ठले बताए । पर्यटन वर्È लाई लÔित गरेर लुम्बिनीका होटलहरुले आन्तरिक पर्यटकलाई समेत लÔित गरी सेवा सुविधा उपलब्ध गराइरहेका छन् । लुम्बिनिको सबैभन्दा पुरानो होक्के होटलमा जापानीज शैलिका २० र पश्चिमेली शैलीका ७ गरी २७ कोठा छन् । त्यस्तै एक वर्È अघिदेखि सञ्चालनमा आएको लुम्निीको एक मात्र तीनतारे होटल लुम्बिनी कासाईले पनि आन्तरिक पर्यटकलाई लÔित गरी सेवा दिइरहेको छ । १३ करोड Ôेत्रफलमा फैलिएको होटलमा दुइटा भीभीआईपीसहित ३० वटा कोठा छन् ।
अर्को स्तरिय पार्क भिलेज होटलमा ५० कोठा छन् भने हालै निर्माण सम्पन्न भएको बेम्बो रिसोर्टमा २५ वटा कोठा छन् । पछिल्ले समय होटलले लगानि थप्पे क्रम बढेकोे छ ।

पर्यटन निती कार्यान्वयन भएन

नयाँ पत्रिका

काठमाडौं, २६ वैशाख

पर्यटन क्षेत्रको विविधीकरण र विस्तारद्वारा स्वरोजगार सिर्जना गरी गरिबी निवारण एवं जीवनस्तरमा सुधार गर्ने उद्देश्यले ल्याइएको पर्यटन नीति ०६५ प्रभावकारी रूपमा लागू हुन सकेको छैन । नीतिले लक्षित गरेका उपलब्धि हासिल गर्न सरकारले ठोस कार्यक्रम नल्याएका कारण नीति कार्यान्वयन हुन नसकेको हो । पर्यटन उद्योगलाई राष्ट्रिय अर्थतन्त्रको प्रमुख आधारका रूपमा विकास गरी सुरक्षित तथा नियमित हवाई तथा स्थल यातायातको माध्यमबाट पर्यटकीय पूर्वाधार विकास गर्ने उद्देश्यले पर्यटन नीति ०६५ जारी भएको थियो ।

नीतिमा पर्यटन उद्योगले उपलब्ध गराउने सेवाको क्षमताका आधारमा ठूला, मझौला र साना उद्योगमा वर्गीकरण गरिने उल्लेख छ, तर अहिलेसम्म सरकारले पर्यटनलाई उद्योगका रूपमा मान्यता दिए पनि वर्गीकरण गरेको छैन । पर्यटनले कुल गार्हस्थ उत्पादनमा पुर्‍याएको योगदान यकिन गर्ने पद्धतिको विकासका लागि 'स्याटलाइट एकाउन्टिङ सिस्टम' लागू गरिने उल्लेख भए पनि यसका लागि कुनै ठोस काम भएको छ्रैन ।

नेपाल पर्यटन बोर्डको उदासीनताका कारण स्याटलाइट एकाउन्टिङका लागि छुट्याइएको १५ लाख रुपैयाँ पि|mज हुने अवस्थामा पुगेको छ । तथ्यांक विभागसँग समन्वय गर्नुपर्ने भएकाले समयमा काम नभएको बोर्डको भनाइ छ । बोर्डले स्याटलाइट एकाउन्टिङका लागि नेसनल स्टाटिस्टिकल इन्स्िटच्युट नामक गैरसरकारी संस्थालाई जिम्मा दिएको, तर उसले अहिलेसम्म प्रतिवेदन बुझाएको छैन ।

पर्यटन नीतिमा मुलुकको अर्थतन्त्रमा विकासको प्रचुर सम्भावना रहेको पर्यटन क्षेत्रको अवधारणासहित पर्यटन उद्योगको विकास एवं विस्तार गर्न गुरुयोजना तयार गरी आवधिक योजना तथा वाषिर्क कार्यक्रममा समावेश गर्ने उल्लेख छ । तर, हालसम्म पर्यटन गुरुयोजना तयार भएको छैन ।

पर्यटनसम्बन्धी सूचना एकीकृत गरी डिजिटल र अन्य तरिकाले उपलब्ध गराउन सूचना व्यवस्थापन प्रणाली अपनाइने र पर्यटनसम्बन्धी तथ्यांकलाई भरपर्दो तथा अद्यावधिक गराई निर्णय निर्माणको आधार बनाइने नीतिमा उल्लेख छ । तर, मन्त्रालयले नीतिअनुसार सूचना व्यवस्थापन प्रणाली तयार गरेको छैन । पर्यटन मन्त्रालयले भने केन्द्रीकृत सूचना प्रणाली तयार गर्न चालू वर्षको कार्यक्रममा बजेट छुट्याइएको र पर्यटकीय तथ्यांक अद्यावधिक र भरपर्दो बनाउन कार्यनीति तयार गर्ने काम भइरहेको बताएको छ ।

पर्यटन नीतिअनुसार त्रिवषर्ीय योजना -०६४/६५-०६६/६७) मा पर्यटक आगमन वाषिर्क ७ लाख पुर्‍याउने, पर्यटकको औसत बसाइ अवधि १३ दिन पुर्‍याउने, पर्यटन क्षेत्रबाट ३० करोड डलर विदेशी मुद्रा आर्जन गर्ने, कुल गार्हस्थ उत्पादनमा ३ प्रतिशतको योगदान पुर्‍याउने, १ लाख जनशक्तिलाई प्रत्यक्ष रोजगार दिलाउनेजस्ता लक्ष्यसहितको कार्यक्रम उल्लेख छ । तर, सोअनुरूपको प्रगति

स्थिति छैन । 'कति प्रगति भयो भनेर विश्लेषण नै भएको छैन,' पर्यटन मन्त्रालयकै अधिकारीहरू भन्छन् । पर्याप्त स्रोत साधनको अभावमा तथ्यांक अद्यावधिक गर्न नसकिएको अधिकारीहरूको भनाइ छ ।

त्रिवषर्ीय योजनाको लक्ष्यअनुसार पर्यटकको सरदर आगमन ७ लाख पुगेको छैन । सन् २००९ मा करिब ५ लाख पर्यटक आएकोमा यो संख्या २०१० मा ६ लाख २० हजार पुगेको छ । सन् २०११ मा दस लाख पर्यटकको लक्ष्य राखिएकोमा पहिलो चार महिनासम्मको सरदर पर्यटक आगमन वृद्धिदर १८ प्रतिशत रहेको पर्यटन मन्त्रालय तथ्यांक शाखाले जनाएको छ । वर्षको पहिलो चार महिनामा हवाईमार्गबाट करिब १ लाख ८० हजार पर्यटक नेपाल भित्रिएका छन् ।

त्रिवषर्ीय योजनामा पर्यटकको बसाइ अवधि १३ दिन पुर्‍याउने लक्ष्य राखिएको छ । सन् २००९ मा पर्यटकको सरदर बसाइ अवधि ११ दशमलव ३२ दिन थियो । २०१० को तथ्यांक नआइसकेको भए पनि ट्रेकिङका लागि आउने पर्यटक संख्या बढेकाले बसाइ अवधि बढ्ने अपेक्षा गरिएको पर्यटन मन्त्रालय तथ्यांक शाखाका उपसचिव रवि कायस्थ बताउँछन् । नयाँ टेकिङ रुटको विकास भएकाले बसाइ अवधि बढ्नसक्ने उनको अनुमान छ ।

त्रिवषर्ीय योजनामा कुल गार्हस्थ उत्पादनमा पर्यटन क्षेत्रको योगदान ३ प्रतिशत पुर्‍याउने लक्ष्य राखिएको थियो । नेपाल राष्ट्र बैंकको सन् २०१० को तथ्यांकअनुसार कुल गार्हस्थ उत्पादनमा पर्यटन क्षेत्रको योगदान २ दशमलव ४ प्रतिशत छ । पर्यटन वर्ष २०११ अभियानका कारण यो प्रतिशत केही बढ्ने अपेक्षा बैंकको छ । राष्ट्र बैंकको तथ्यांकअनुसार आर्थिक वर्ष ०६६/६७ मा पर्यटन क्षेत्रबाट २८ अर्ब १३ करोड रुपैयाँ आम्दानी भएको छ । त्यस्तै, चालू आवको पहिलो ६ महिनाको आम्दानी १३ अर्ब ५१ करोड रुपैयाँ छ

पर्यटनका लागी पूर्वाधार अभाव


नयाँ पत्रिका
गुल्मी १७ वैशाख
पर्याप्त पर्यटकीय सम्भावना भए पनि पूर्वाधार अभावमा गुल्मीमा पर्यटन विकास हुन सकेको छैन । जिल्लामा रहेका पर्यटकीय स्थलको प्रचारप्रसार र प्रवद्र्धनका लागि पर्यटनसम्बद्ध निकायले चासो नदेखाउँदा पर्यटन विकास हुन नसकेको हो ।

सदरमुकाम तम्घासमा सानाठूला गरी सयभन्दा बढी होटल भए पनि पर्यटकका लागि पर्याप्त नभएको होटल व्यवसायी बताउँछन् । होटल-क्षमता विस्तारका लागि तालिम व्यवस्था गरिएको गुल्मी उद्योग वाणिज्य संघका अध्यक्ष कृष्णप्रसाद भण्डारीेले जानकारी दिए । उनले होटल स्तरीकरणका लागि हालै ४० जनालाई तालिम दिइएको बताए ।

जिल्लामा आन्तरिक तथा विदेशी पर्यटक िभœयाउन पर्यटनमैत्री वातावरण बनाउन सदरमुकामवासीले सरसफाइमा जोड दिन थालेका छन् । ुसदरमुकाम तम्घासलाई सफा बनाउन सबै लागिपरेका छौँु स्थानीय होटल व्यवसायी पर्शुराम भुसालले भने ।
पर्यटनमैत्री वातावरण सिर्जना भए पनि पूर्वाधार अभावमा पर्यटक आकर्षित गर्न नसकिएको अध्यक्ष भण्डारी बताउँछन् । ुस्थानीय उत्साही छन् तर पर्यटनलाई व्यवसाय बनाउन सक्ने अवस्था अझै भइसकेको छैनु भण्डारीले भने । पर्यटक आउन थालेपछि पूर्वाधार विस्तार हुने भएकाले त्यसका लागि काम सुरु गरिएको उनको दाबी छ ।

जिल्लामा पहिलोपटक साचालन गरिएको महोत्सवसँगै पर्यटन प्रवद्र्धनका कार्यक्रम गर्न स्थानीय प्रयास सुरु गरिएको भण्डारीले बताए । ुकेही स्थानमा होमस्टे साचालनमा आइसकेका छन् सडक सुधारका काम भइरहेका छन् सदरमुकाम तम्घासदेखि रेसुंगासम्मको सडक पिच गर्ने काम प्राथमिकतामा छु उनले भने । तानसेनसम्म आएका पर्यटकलाई गुल्मीमा ल्याई २ रातसम्म बसाउन सकिए जिल्लाको आर्थिक विकासमा टेवा पुग्ने भण्डारीको दाबी छ ।
पर्यटक लोभ्याउन गुल्मीमा रुरु तथा रिडी क्षेत्र विचित्रको गुफा रेसुंगाजस्ता गन्तव्य छन् । रुरुक्षेत्रलाई नेपालका चार धाममध्ये एक धामको रुपमा लिइन्छ । जिल्लामा प्रकृतिमा आधारित टे्रकिङ प्याराग्लाइडिङ रक क्लाइम्बिङजस्ता साहसिक पर्यटन विकास गर्न सकिने सम्भावना रहेको स्थानीय व्यवसायी बताउँछन् ।
नेपालमा पहिलोपटक कफी खेती सुरु भएको गुल्मीमा हाल सबैभन्दा बढी व्यावसायिक रुपमा कफी खेती हुने गरेको छ । आँपचौरमा उत्पादित कफी जापान र कोरिया निर्यात हुँदै आएको व्यवसायीको भनाइ छ ।
तानसेनदेखि तम्घाससम्म ७५ किलोमिटर पक्की सडक साचालनमा छ । गुल्मीमा पर्यटन विस्तारका लागि प्याकेज बनाउने पहल भइरहेको र टुर अपरेटरलाई त्यसका लागि आग्रह गरिएको भण्डारीले बताए ।
जिल्लालाई धार्मिक पर्यटन गन्तव्यका रुपमा विकास गरी आन्तरिक तथा भारतीय पर्यटकलाई लक्षित गरी प्याकेज बनाउन सकिने उनको सुझाब छ ।

गुल्मीमा पर्यटन विकासका लागि रुरु-रेसुंगा क्षेत्र पर्यटन विकास समिति जिल्ला विकास समिति गुल्मी उद्योग वाणिज्य संघलगायतका संघसंस्था कि्रयाशील छन् । स्थानीय निकायको सहयोगमा संघले आन्तरिक पर्यटन प्रवद्र्धन गर्न हालै एक साता लामो महोत्सव आयोजना गरेको थियो । स्थानीय उत्पादन र कलासंस्कृति प्रदर्शन गरिएको महोत्सवमा ४ करोड ५० लाखभन्दा बढी आर्थिक कारोबार भएको आयोजकले जनाएका छन् ।
निर्माणको चरणमा रहेको सिमीचौर विमानस्थल साचालनमा आए जिल्लाको विकासमा केही सहयोग पुग्ने स्थानीय उद्यमीको विश्वास छ । ३० वर्षअघि नै विमानस्थल बनाउन पहल भए पनि हालसम्म निर्माण हुन नसकेको उनीहरुको गुनासो छ ।
५ वर्षअघि जिल्लाबाट प्रतिनिधित्व गर्ने प्रदीप ज्ञवाली पर्यटनमन्त्री हुँदा विमानस्थल निर्माणका लागि बजेट छुट्याइए पनि पर्खाल लगाएर सम्याउनेबाहेक केही काम भएको छैन । ुविमानस्थल निर्माणका लागि थोरै बजेट छुट्याइन्छ त्यसले जग्गा वरिपरि तारबार लगाउनेबाहेक अरु भौतिक संरचना निर्माण गर्न पुग्दैनु स्थानीय व्यापारी राजेन्द्रप्रसाद श्रेष्ठले भने ।
चालू आर्थिक वर्षमा सिमीचौर विमानस्थलका लागि ५० लाख रुपैयाँ छुट्याइए पनि रकम कम भएकाले जग्गाको मुआब्जा दिन पनि नपुग्ने स्थानीय बताउँछन् । सामान्यतया एउटा विमानस्थल तयार गर्न करिब १० करोड रुपैयाँ लागत लाग्ने गर्छ

Thursday, May 12, 2011

सगरमाथामा किर्तिमानको, होड आप्पाले चढे २१ पल्ट


नयाँ पत्रिका

काठमाडौं, २८ वैशाख

सगरमाथा चढ्ने आरोही बढ्दै गएपछि नयाँ-नयाँ रेकर्ड बनाएर गिनिजबुकमा नाम लेखाउने होडबाजी चलेको छ ।विगतको तुलनामा हिमाल चढ्न सहज हुन थालेकाले नाम कमाउने होड चलेको हो ।
नेपालमा सबैभन्दा बढी विश्व कीर्तिमान हिमाल चढेरै बनेकोेे छ । सबैभन्दा कम र बढी उमेरमा, सबैभन्दाछिटो, सबैभन्दा धेरैपटकलगायत अन्य प्रकारले सगरमाथा चढी नेपाली आरोहीले कीर्तिमान बनाएका छन् ।

विनाअक्सिजन दसपटक सगरमाथा चढेका आङ्रिता शेर्पा हिमचितुवाका नामले विश्वमै चिनिएका छन् । सबैभन्दाधेरैपटक सगरमाथा चढेर 'सुपर शेर्पा' अर्थात् आप्पा शेर्पाले विश्व कीर्तिमान राखेका छन् । उनले २१ पटकसगरमाथाको चुचुरोमा झन्डा फहराएका थिए । आठ घन्टा १० मिनेटमा सगरमाथा चढेर पेम्बा दोर्जे शेर्पाले विश्वरेकर्ड बनाएका छन् । उनले दुवै मोहडाबाट एउटै मौसममा सगरमाथामा चढेर कीर्तिमान कायम गरेका हुन् ।


लामो समयसम्म सगरमाथाको चुचुरोमा बसेका स्वर्गीय बाबुछिरी शेर्पाको नाम पनि गिनिज बुकमा उल्लेख छ ।उनी २२ घन्टा सगरमाथाको चुचुरोमा बसेका थिए । त्यसअघि उनले १६ घन्टा ५६ मिनेटमा सगरमाथा चढी विश्वकीर्तिमान राखेका थिए । १६ वर्षकै उमेरमा सगरमाथा चढेपछि पेम्बाछिरी शेर्पाको नाम विश्व रेकर्डमा दर्ता भएकोथियो । यसअघि शम्भु तामाङले १८ वर्षको उमेरमा सगरमाथा चढी गिनिजबुकमा नाम लेखाएका थिए । उनीहरूकोरेकर्डलाई १३ वर्षे जोर्डन रोमेरोले तोडेका छन् । तर, उनी चिनियाँ मोहडाबाट सगरमाथा चढेका हुन् ।


तीन मिनेटसम्म सगरमाथामा नांगै बसेको दाबी गरेका लाक्पाथार्के शेर्पाको नाम पनि गिनिजबुकमा उल्लेख छ ।उनले माइनस ४० डिग्री सेल्सियसमा नांगै बसेको बताएका छन् । सगरमाथाको चारै मोहडाबाट सगरमाथा चढेरकुसाङ शेर्पाले पनि गिनिजबुकमा नाम लेखाएका छन् । त्यस्तै ७६ वर्ष ११ महिनाको उमेरमा सगरमाथा चढेकामीनबहादुर शेरचनको नाम पनि गिनिजबुकमा लेखिएको छ । उनको रेकर्ड तोड्न असफल प्रयास गरेका ८२वषर्ीय शैलेन्द्रकुमार उपाध्यायको हालै सगरमाथा चढ्ने क्रममा मृत्यु भएको थियो ।


महिलाका तर्फबाट पहिलोपटक सगरमाथा चढेकी थिइन्- जुन्को तावेई -जापान) ले । नेपालका तर्फबाट भनेपासाङल्हामु शेर्पा पहिलोपटक सगरमाथा चढेकी थिइन् । बाबुछिरी शेर्पाले सगरमाथामा सुतेर तथाविनाअक्सिजन २१ घन्टा बिताएर कीर्तिमान बनाएका छन् । तेम्बाछिरी शेर्पाले सबैभन्दा कम उमेरमा सगरमाथाचढी कीर्तिमान कायम गरेका थिए । उनले १६ वर्षमै सगरमाथा चढेका थिए । पहिलो पत्रकार आरोहीको रेकर्डराखेका छन्- आङ्छिरिङ शेर्पाले । मोनी मुलेपती र पेम्बादोर्जी शेर्पाले सगरमाथाको चुचुरोमा बिहे गरी कीर्तिमानबनाएका छन् । जोन रोक र रोक बेटान्ड -बाबु-छोरा) ले एकैसाथ सगरमाथा चढी कीर्तिम्ाान बनाएका थिए ।


गाह्रो काम भए पनि पर्याप्त तालिम र आधुनिक उपकरणका कारण आरोहण सहज हुन थालेपछि सगरमाथा चढेरकीर्तिमान राख्न होडबाजी चलेको आरोहीहरू बताउँछन् । सगरमाथा चढ्ने उत्सुकताले नेपालीहरू आरोहणका लागिउत्साहित हुन थालेको उनीहरूको भनाइ छ ।


पर्वतारोहणका लागि पहिलेजस्तो आवश्यक सामग्री अभाव नभएको व्यवसायीहरूकोअनुभव छ । 'अहिलेआवश्यक सामान र उपकरण भाडामा समेत पाइन्छन् भने प्रायोजक पाउनसमेत गाह्रो नभएको,' एसियनटे्रकिङका अध्यक्ष आङ्छिरिङ शेर्पाले भने । पछिल्लो समयमा सगरमाथा आरोहणका लागि तालिम लिनथालिएको उनले बताए । केही समयको सैद्धान्तिक र प्रयोगात्मक तालिमपछि सगरमाथा आरोहणका लागिपठाउने गरिएको उनले जानकारी दिए । पर्याप्त प्रशिक्षण, उपकरण र आर्थिक स्रोत भएमा जोकसैले सगरमाथाचढ्न सक्ने अवस्था सिर्जना भएको छ । तर, स्वास्थ्य र मौसमले साथ दिनुपर्छ ।


यसैबीच, कीर्तिमानी आरोही आप्पा शेर्पाले २१औँ पटक सगरमाथा चढेर आफ्नो कीर्तिमान आफैँ तोडेका छन् ।बुधबार बिहान सवा नौ बजे उनले सगरमाथामा पाइला टेकेको पर्यटन मन्त्रालयले पुष्टि गरेको छ । उनीसँगै चारनेपाली शेर्पा, एक स्विस र एक अमेरिकीसमेतले सगरमाथा चढेको मन्त्रालयले जनाएको छ ।


एसियन टे्रकिङको व्यवस्थापनमा इको एभरेस्ट एक्सपिडिसनको सफाइ अभियानका लागि २३ चैतमा उनीसगरमाथा आधारशिविर गएका थिए । उनले तीन वर्षदेखि लगातार एक्सपिडिसनको सफाइ अभियानलाईसघाउँदै आएका छन् । एसियन ट्रेकिङका अध्यक्ष आङ्छिरिङ शेर्पाका अनुसार उनले मंगलबार राति १० बजे सातहजार नौ सय मिटरको उचाइबाट यात्रा थालेका थिए । योे सगरमाथाको अन्तिम आधार शिविर हो ।

पहिलोपटक सन् १९९० मा सगरमाथा चढेका शेर्पाले सन् १९९२ मा दुईपटक सगरमाथा चढी कीर्तिमान बनाएकाथिए । सन् १९९९ मा दसौँपटक आरोहण गरी शेर्पाले बनाएको कीर्तिमान अहिलेसम्म कसैले तोड्न सकेको छैन ।

Sunday, May 8, 2011

पाहुना अब पर्यटक


असल मुंग्रे केरा कि त मही हवस् बेस अमिलो
कि त सेता मूला कि त बरु हवस् साग उसको ।
असल हुन्थ्यो धुपमा नतर कसरी खानु यसरी
भुटी ल्यायौ थालमा मकइ तिमीले क्यान यसरी ।।

करिब एक सय ६० वर्षअगाडि आदिकवि भानुभक्त आचार्यले कतै घुम्न गएको वेला एउटा घरमा भुटेको मकै खान दिदा यो श्लोक रचेका रहेछन् । कामविशेषले वा यत्तिकै घुम्न जादा नचिनेका मानिसका घरमा पाहुना लाग्ने नेपाली चलन पुरानै हो । साझका पाहुना देउता हुन् भन्ने हाम्रो सांस्कृतिक मान्यतालाई संसारमै उत्कृष्ट मानिन्छ ।
विशेषगरी, ०५२ अघिसम्म नेपालका अधिकांश जिल्लामा जो जुन घरको दैलोमा पुगे पनि स्वागत पाउथ्यो । घरबेटीको आत्मीय व्यवहार पाउथ्यो । तर, माओवादी र राज्यको द्वन्द्व सुरु भएपछि यो संस्कार नै संकटमा पयो । कसैको घरमा पाहुना लाग्नु वा बास माग्नु असम्भवजस्तै भयो ।
द्वन्द्वका कारण बन्द भएका दैला अतिथि र आतिथ्यताका लागि पुनः खुल्न थालेका छन् । आप्नो दैलोमा पाहुनाको स्वागत गर्न वर्तमान पुस्ता जुर्मुराएको छ । तर, फरक के छ भने पाहुना अब पर्यटक भएका छन् । आन्तरिक पर्यटक । गोरो छालालाई मात्र पर्यटक मान्ने धारणा कम गर्न अबको पुस्ता लागिपरेको छ । केचनाका नेपालीले पनि पर्यटक बनेर कालापानीको भ्रमण गर्न थालेका छन् । आफ्नै नागरिकलाई पराइ ठान्नुपर्ने अवस्थाको अन्त्य भएपछि आन्तरिक पर्यटकलाई स्वागत गर्न गाउवासी आतुर छन् ।
पर्यटकका लागि गाउ–गाउमा पूर्वाधार बन्न थालेका छन् र त्यसमा स्थानीय जनताको सक्रियता बढेको छ । गाउ पर्यटक मैत्री बन्न थालेको छ । यस्तै पर्यटक मैत्री बनेको गाउमध्येको एक हो, गोरखाको बेतिनी गाउ । मनकामना मन्दिरबाट २० मिनेटको पैदलयात्रामा पुग्न सकिने मगर जातिको बाहुल्यता रहेको बेतिनीमा होमस्टे सञ्चालन गनृ स्थानीयवासी तयार छन् । बेतिनीमा पर्यटकले स्थानीय संस्कृतिको आनन्द लिन सक्छन् । आन्तरिक पर्यटकलाई लक्षित गरेर गाउ–गाउका प्रत्येक घरमा सफा सुत्ने कोठा, शौचालय र स्नानघरको व्यवस्था गरिएको छ । यसबाट आन्तरिक पर्यटक आकर्षित हुने सम्भावना त छ नै उनीहरू आफै
लाई पनि फाइदा पुगेको छ ।
उता, मनकामनादेखि गोरखा सदरमुकाममा रहेको गोरखकाली मन्दिरसम्म सांस्कृतिक पदमार्गको विकास गरिएको छ । प्रकृतिले बिछ्याएको हरियो कार्पेटमा हिड्नुको मज्जै अर्को छ । डाडातलतिर देखिएका सुन्तलाका बोट फुल्ने तरखरमा छन् । प्रथम सहिद लखन थापाको गाउमा पुग्दा देशभक्तिको भावना जागृत भएर आउछ । मनकामना मन्दिर घुमेर सिढी उक्लेपछि यो पदमार्ग सुरु हुन्छ ।
एघार सय फिटमाथिका गोरेटा बाटा नागबेली देखिन्छन् । बादल छोपिएको अवस्थामा पर क्षितिजतिर मोबाइल टावर देखिन्छ र त्योभन्दा पर लहरै हिमाल । यो पदमार्ग पदयात्राका लागि बनाइएको नितान्त नयँ गन्तव्य हो । कुमारी पदमार्ग भएकाले बाटाहरू राम्ररी व्यवस्थित भइसकेका छैनन् । मनकामना मन्दिरबाट तेर्सो र उकालो लागेपछि भेटिने बक्रेश्वर महादेव र डाडाको सिद्धगुफा धार्मिक पर्यटनका लागि उपयुक्तस्थल हुन् । सिद्धगुफामा ‘भ्युटावर’ राखेर त्यहीबाट अवलोकनको चाजो मिलाउन सकिने सम्भावना प्रशस्तै देखिन्छ ।
मन्दिरबाट पैदलै गोरखाबजारसम्म पुग्न बनाइएको ‘मनकामना–गोरखकाली सांस्कृतिक पदयात्राले बाह्यभन्दा आन्तरिक पर्यटनका लागि अझ उपयुक्त हुने देखिएको छ । यो पदमार्ग आन्तरिक पर्यटनकै लागि हो,’ जोमसोम ट्राभल्सका राजाराम बस्नेतले भने । उता गोरखाको उत्तरी क्षेत्र वारपाकमा पर्यटनको विकास गर्ने उद्देश्यले संगठित भएका उत्साहित महिला सेभेन सिस्टर नामले चर्चित हुन थालेका छन् । उनीहरूकै पहलमा वारपाकका २० वटा घरमा होमस्टे सुरु भइसकेको छ । दैनिक ४० जना पर्यटक होमस्टेमा बस्न सक्छन् । यसलाई विस्तार गर्ने योजनामा उनीहरू छन् ।
गोरखामा नुब्री सांस्कृतिक युवा उत्थान समिति, धार्जे मनास्लु पर्यटन विकास समिति, एडभेन्चर ग्रामिण विकास कार्यक्रम, चुम कल्याण समिति, गोर्खा समाज सेवा केन्द्र, मस्र्याङ्दी बा“ध तथा अकलादेवी पर्यटन विकास समितिलगायतका संघसंस्था पर्यटन विकासमा लागिपरेका छन् ।
त्यसो त सन् १९९८ मा मनाइएको नेपाल भ्रमण वर्षदेखि नै आन्तरिक पर्यटनको लहर सुरु भएको थियो । विदेशी पर्यटकको गाइड, पोर्टरभन्दा भिन्दै घुम्नकै लागि निस्कने नेपाली पनि बढेका थिए । रारा, डोल्पा, बन्दिपुर, माइपोखरीलगायतका स्थानमा हुने महोत्सवले पनि आन्तरिक पर्यटनलाई सघाएका थिए । तर, द्वन्द्वस“गै आन्तरिक पर्यटकको चहलपहल स्वात्तै घट्यो ।
पहिले नेपालीले नै आफ्नो देश चिन्नुपर्छ, त्यसपछि मात्र अरूलाई चिनाउन सकिन्छ । विदेशीको मात्र भर परेर हुदैन । यो तथ्य बुझ्न थालेका छन्, गाउलेले । त्यसैले त उनीहरू आन्तरिक पर्यटक भियाउन लागिपरेका छन् । आतिथ्यता नेपालीको विशेषता हो । यसैलाई मन पराएर विदेशी आउछन् । एक अनौपचारिक तथ्यांकअनुसार, ७० प्रतिशतभन्दा बढी विदेशी पर्यटक नेपालको आतिथ्यता मन पराएर पुनः नेपाल घुम्न आउछन् ।
पर्यटनको अवधारणा नआइसकेको भए पनि एक ठाउका मानिस अर्को ठाउमा जाने निकै पुरानो चलन हो । खुम्बुका बासिन्दा जाडो महिनामा हिउ छल्न र जडीबुटी बेच्न तराई झर्थे । त्यस्तै, तराईका मानिस पनि व्यापारका लागि पहाड चढ्थे । रेस्टुरेन्टमा गएर खाने सहरिया जमात गाउ“को संस्कृतिमा रमाउन होमस्टे बस्न चाहन्छ । संस्कृतिको पनि व्यवसायीकरण हुन थालेको छ । पाहुना देउता हुन् उनीहरूसग पैसा लिनुहदैन भनेर आन्तरिक पर्यटन हुदैन । पर्यटन सित्तैमा हुने कुरा होइन । कुनै आन्तरिक पर्यटकले कुनै जातिको संस्कृति हेर्न चाहन्छ भने उसले त्यो संस्कृतिको संरक्षणका लागि केही शुल्क तिर्नुपर्छ । वन्यजन्तु हेर्न चितवनमा हजारौ“ खर्च गर्ने पर्यटकले गोरखाका मगरको संस्कृति हेर्न पनि खर्च गर्नुपर्छ ।
पर्यटक भएर कुनै ठाउमा पुग्नु त्यस ठाउको प्रकृति र संस्कृतिसग आबद्ध भएर मनोरञ्जन प्राप्त गर्नु हो । घुम्न चाहने आन्तरिक पर्यटनलाई प्रोत्साहित गर्न र आन्तरिक पर्यटन व्यवसाय गरेर पनि आम्दानी गर्न सकिन्छ भनेर बुझाउन अझै बाकी छ । यसका लागि पर्याप्त प्रचार–प्रसारको खाचो छ । सरकारले सबैलाई पर्यटनसग जोड्न पर्यटनका लागि सगसगै भन्ने नारा लिएको छ । तर, प्रचार–प्रसार दस लाख पर्यटक ल्याउने सांख्यिक उद्देश्यमा केन्द्रित छ । गाउ–गाउसम्म पर्यटन पुग्न सकेकै छैन । करोडा रुपैया अन्तर्राष्ट्रिय प्रचारका लागि खर्च भइरहेको छ । संस्कृतिको व्यवसायीकरण गरी आन्तरिक पर्यटन प्रवद्र्धन गर्न सकिन्छ भनेर बुझाउन पर्याप्त प्रचार–प्रसारको खाचो छ ।
आन्तरिक पर्यटन प्रवद्र्धनका लागि विदेशी मात्र पर्यटक हुन् भन्ने मान्यतलाई पुर्णरूपमा हटाउन आवश्यक छ । आन्तरिक पर्यटनलाई ग्रामिण क्षेत्रको वैकल्पिक आर्थिक स्रोत बनाउन सकिन्छ । दिनभर काम गरेर पनि उनीहरूले साझ पर्यटकको सेवा गरेर आर्थिकोपार्जन गर्न सक्छन् । आन्तरिक पर्यटनको प्रवद्र्धन गरेर मात्र पर्यटनका लागि सगसगै भन्ने सरकारी नारा सार्थक बनाउन सकिन्छ ।

Thursday, May 5, 2011

नेवानि अध्यक्ष मै हुँ - सचिव


नया पत्रिका
काठमाडौं, २१ वैशाख
पर्यटन तथा नागरिक उड्डयन मन्त्रालयका सचिव तथा नेपाल वायुसेवा निगम (नेवानि) सञ्चालक समितिका अध्यक्ष किशोर थापाले हाललाई कार्यकारी अध्यक्ष आफैं र कार्यकारी प्रमुख महाप्रबन्धक नै हुने निर्देशन दिएका छन् । पर्यटन तथा नागरिक उड्डयन मन्त्रालयमा बुधबार बसेको बैठकमा उनले सरोकारवालालाई बोलाएर यस्तो निर्देशन दिएका हुन् ।
निगममा सुगतरत्न कंसाकार र कुलबहादुर लिम्बूबीच कार्यकारी विवाद चर्केपछि उनले बैठक बोलाएका थिए । महाप्रबन्धक लिम्बू, सञ्चालक समिति सदस्य तथा निगमका उच्च अधिकारीहरू उपस्थित बैठकमा उनले कार्यकारीका विषयमा विवाद नगर्न आग्रह गरे । समन्वय गरेर काम गर्न पनि उनले निर्देशन दिएका छन् । बुधबार नै महाप्रबन्धक लिम्बूको निर्देशनमा निगम व्यवस्थापनले कंसाकारको कार्यकक्षमा ताला लगाइदिएको छ । मन्त्रिपरिषद्ले अर्को निर्णय नगरेसम्म अध्यक्ष नरहेकोले कार्यालयमा ताला लगाइएको व्यवस्थापनको भनाइ छ ।
जहाज खरिद प्रकरणमा निलम्बनमा परेका कंसाकारले अदालतबाट सफाइ पाएलगत्तै स्वतः पदहाली भएको भन्दै कार्यभार सम्हालेका थिए । कंसाकारले पदबहाली गरेको दुई सातापछि लिम्बूले कंसाकार निगमको कर्मचारी नै नभएको विज्ञप्ति जारी गरेका छन् । बुधबार उनले कंसाकारले पद बहाली गरेको भन्ने भ्रम आमनागरिकमा पर्न गएको दाबी गरेका छन् । मन्त्रिपरिषद्ले मंसिर १२ मा पर्यटन मन्त्रालयका सचिव किशोर थापालाई निगमको कार्यकारी अध्यक्षमा नियुक्ति गरेको र उनी सो पदमा बहालै रहेको जिकिर लिम्बूले विज्ञप्तिमा गरेका छन् ।
कंसाकारलाई पुनर्वहाली गर्ने मन्त्रिपरिषद्को अर्को निर्णय नआएसम्म उनी निगमको कुनै पदमा नरहेको विज्ञप्तिमा उल्लेख छ । विज्ञप्तिमा लिम्बूको नाम र हस्ताक्षर भने छैन । कंसाकारसग निगमसम्बन्धी कुनै कारोबार नगर्न विज्ञप्तिमा आग्रह गरिएको छ । कंसाकारसग गरिने कार्यालयसम्बन्धी कुनै पनि कारोबार गैरकानुनी हुने विज्ञप्तिमा उल्लेख छ । कंसाकारले भने अदालतबाट सफाइ पाएपछि आफू स्वतः कार्यकारी अध्यक्ष भएको बताउदै आएका छन् ।
एयरबस खरिदको बैना प्रकरणमा कमिसनलगायत अनियमितता भएको भन्दै अख्तियारले मुद्दा दायर गरेपछि गत पुस ९ मा कंसाकार निलम्बनमा परेका थिए । अदालतबाट सफाइ पाएपछि स्वतः पदमा पुनर्बहाली भएको भन्दै कंसाकारले कार्यकारी अध्यक्षको रूपमा पदवहाली गरेपछि महाप्रबन्धक कुलबहादुर लिम्बूले यसको विरोध गर्दै आएका छन् ।
थापालाई अर्को व्यवस्था नहुन्जेलका लागि नियुक्त गरिएकाले आफू अध्यक्ष भएको उनको भनाइ छ । निलम्बनमा परेपछि सरकारले गत माघमा अर्को व्यवस्था नभएसम्मका लागि सञ्चालक समितिमा पर्यटनसचिव किशोर थापालाई कार्यकारी अध्यÔको जिम्मेवारी सुम्पे पनि सफाइ पाएपछि आफू अध्यÔ भएको उनले बताएका थिए । कंसाकारले पदबहाली गरेपछि लिम्बूले सरकारद्वारा थापाको अधिकार समाप्त भएको निणय नहुदासम्म कंसाकार बहाल हुन नसक्ने भन्दै मन्त्रालयलाई चिठी पठाएका थिए ।

Tuesday, May 3, 2011

अप्रिलको पर्यटक आगमन उत्साहजनक


नया पत्रिका
काठमाडौं, १९ वैशाख
पर्यटन वर्ष २०११ को अप्रिलमा सबै क्षेत्रबाट आउने विदेशी पर्यटक बढेका छन् । दक्षिण एसिया, एसिया, युरोप र अमेरिकालगायतका सबै क्षेत्रबाट आउने पर्यटक यो महिना बढेका हुन् ।
२०११ को सुरुवातदेखि नै सकारात्मक रहेको पर्यटक आगमन चौथो महिनामा पनि कायम रहेको छ । अप्रिल महिनामा कुल ५१ हजार सय ६९ पर्यटक त्रिभुवन अन्तर्राष्ट्रिय विमानस्थल हु“दै नेपाल भित्रिएको विमानस्थल अध्यागमन कार्यालयले जनाएको छ । यो संख्या २०१० को अप्रिल महिनाको तुलनामा ३४ दशमलब ३ प्रतिशतले बढी हो । सो महिना ३८ हजार ६ सय ९४ पर्यटक हवाई मार्गबाट नेपाल आएका थिए ।
अप्रिल महिनामा दक्षिण एसिया क्षेत्रको पर्यटक आगमन वृद्धिदर ३२ दशमलब ५ प्रतिशत छ । मुख्य बजार भारतबाट आउने पर्यटक ३८ दशमलब ३ प्रतिशतले बढेका छन् । यो महिना ११ हजार १ सय ८३ भारतीय पर्यटक हवाईमार्गबाट नेपाल आएका छन् । स्थलमार्गबाट आउने भारतीय पर्यटकको गणना गरि“दैन । पछिल्ला केही महिनामा नेपाल पर्यटन बोर्डले भारतका विभिन्न सहरमा प्रचारात्मक अभियान सञ्चालन गरेको थियो । त्यस्तै भारतीय दैनिक जागरणमा ‘गर्मी से बेहाल, चलो नेपाल’ नामक अभियान सञ्चालन गरिएकोले भारतीय पर्यटक बढेको बोर्डको दाबी छ । पर्यटन वर्षमा भारतबाट २ लाख ५० हजार भारतीय पर्यटक भिœयाउने लक्ष्य राखिएको छ ।
अप्रिलमा अन्य दक्षिण एसियाली मुलुकहरू बंगलादेश, पाकिस्तान र श्रीलंकाबाट आउने पर्यटक पनि क्रमशः ५, ४ र ८४ प्रतिशतले बढेका छन् । दक्षिण एसियाबाहेक अन्य एसियाली मुलुकका पर्यटक पनि गत वर्षको तुलनामा बढेका छन् । समग्रमा यो क्षेत्रको पर्यटक आगमन वृद्धिदर १८ दशमलब ४ प्रतिशत छ । भारतपछिको दोस्रो मुख्य बजार चिनिया“ पर्यटक ४२ दशमलब २ प्रतिशतले बढेका छन् । त्यस्तै जापानी पर्यटक १३ प्रतिशतले बढेका छन् भने थाइल्यान्ड, सिंगापुर र दक्षिण कोरियाबाट आउने पर्यटक पनि क्रमशः ५ दशमलब ६, ३७ दशमलब ३ र ३ दशमलब ७ प्रतिशतले बढेको अध्यागमन कार्यालयको तथ्यांकमा छ । मलेसियाली पर्यटक भने करिब १० प्रतिशतले घटेका छन् ।
युरोपियन बजारबाट २०११ को अप्रिलमा ४५ दशमलब ४ प्रतिशत बढी पर्यटक नेपाल आएका छन् । मुख्य सम्भावित बजारको रूपमा लिइएको बेलायत, फ्रान्स, जर्मनी, इटली, नेदरल्यान्ड, स्पेन, स्विडेन, स्विट्जरल्यान्ड र रसियाबाट आउने पर्यटक बढेका छन् । बेलायती पर्यटक ५६ प्रतिशतले र स्पेनी पर्यटक ५ सय ८.६ प्रतिशतले बढेका छन् भने स्विडेनका पर्यटक ७० दशमलब ५ प्रतिशतले बढेका छन् ।
अस्ट्रेलिया र न्युजिल्यान्डबाट आउने पर्यटक पनि अप्रिलमा क्रमशः ४७ दशमलब ३ र ४६ दशमलब ७ प्रतिशतले बढेका छन् । त्यस्तै अमेरिकी पर्यटक २५ दशमलब ७ र क्यानडेली ३६ प्रतिशतले बढेका छन् । सरकारले भारत र चीनलाई प्राइमरी र युरोप तथा अमेरिकालाई सेकेन्डरी मार्केटको रूपमा प्रचार गरिरहेको छ ।
सन् २००९ को जुनदेखि सकारात्मक रहेको नेपालको पर्यटक आगमन वृद्धि हालसम्म पनि कायम छ । २०११ को जनवरीदेखि अप्रिलसम्म अन्तर्राष्ट्रिय पर्यटक आगमनको सरदर वृद्धिदर १८ दशमलब ४ प्रतिशत रहेको नेपाल पर्यटन बोर्डले जनाएको छ । पर्यटन वर्षमा हवाईमार्गबाट ७ लाख पर्यटक ल्याउने लक्ष्य राखिएकोमा हालसम्म १ लाख ६८ हजार ९ सय ५८ पर्यटक नेपाल भित्रिएका छन् । मार्चमा यो संख्या १ लाख १६ हजार ९ सय ८९ थियो ।
गत महिना ५५ हजार ६ सय ३० विदेशी पर्यटक त्रिभुवन अन्तर्राष्ट्रिय विमानस्थल हु“दै बाहिरिएका छन् । त्यस्तै ५६ हजार ६९ नेपाली सो मार्गबाट स्वेदश भित्रिएका छन् भने ६७ हजार २ यस ५१ नेपाली बाहिरिएका छन् ।