Tuesday, January 15, 2013

उड्डयन प्राधिकरणमा आफन्त भर्ति

लक्ष्मीप्रसाद खतिवडा
काठमाडौं, २८ पुस । नेपाल नागरिक उड्डयन प्राधिकरणका महानिर्देशक देखि अधिकृतसम्मले प्राधिकरणमा आफ्ना मान्छे भर्ना गरेका छन् । महानिर्देशक त्रिरत्न मानन्धर र अन्य तिन जना वरिष्ठ अधिकृतहरुले प्राधिकरणमा आफन्त भर्ना गरेका हुन् । प्राधिकरणमा हालै महानिर्देशककी भतिजि तथा अन्य अधिकृतहरुका श्रीमती, छोरी र भतिजी स्थायी दरबन्दीमा नियुक्त भएका छन् ।
स्रोतका अनुसार मानन्धरले भतिजि लिजा मानन्धरलाई प्राधिकरणमा पाचौ तहको राजश्व अधिकृतमा भर्ना गराएका छन् । यसअघि उनलाई मानन्धरले नै त्रिभुवन विमानस्थलको महाप्रवन्धक हु“दा ज्यालादारीमा एनाउन्सरको जागिर लगाइदिएका थिए । पोखरा विमानस्थल प्रमुख प्रतापबाबु तिवारीकी श्रीमति रेणु रेग्मी पनि राजश्वतर्फ अधिकृत बनेकी छिन् । त्यस्तै प्राधिकरणका अर्का बरिष्ठ अधिकृत चूडाबहादुर खड्काकी श्रीमति मन्दिरा खड्का नायव सुब्बामा नियुक्त भएकी छिन् । परिक्षाको दिन खड्का आफैं गार्ड बसेका थिए । त्यस्तै अधिकृत टेकराज शर्मा वाग्लेकी छोरी सविता वाग्ले पनि प्राधिकरणमा भर्ना भएकी छिन् । 
प्राधिकरण स्रोतका अनुसार महानिर्देशक मानन्धरको निर्देशनमा प्रश्नपत्र निर्माण गर्दादेखि नै आफन्तलाई प्रश्नपत्र बा“ड्ने काम भएको थियो । यसमा प्रशासन प्रमबुख चन्द्रकान्ता पण्डितले मुख्य भूमिका खेलेका थिए । मानन्धर  पदपूर्ति समितिका अध्यक्ष र पण्डित सदस्य सचिव हुन् । प्रश्नपत्र पहिला नै दिएर मात्र प्रतिष्पर्धामा आउन नसकेपछि उत्तरपुस्तिका जाच्न पनि आफू निकटकालाई दिइएको बताइएको छ । 
उत्तरपुस्तिका परिक्षण त्रिभुवन विमानस्थलको महाप्रबन्धक भइसकेका लबेन्द्रमान शाक्य र प्राधिकरणमा उपमहानिर्देशक पदमा कार्यरत बासुदेव लाल श्रेष्ठले गरेका थिए । दुबै महानिर्देशक मानन्धरका निकटतम व्यक्ति रहेको दावी स्रोतको छ । उत्तरपुस्तिकामा पछि फेरि लेख्न लगाएर आफन्तलाई जागिर खुवाएको आरोप प्राधिकरणकै कतिपय कर्मचारीहरुको छ । प्रश्नपत्र बनाउने, परिक्षा गराउने र उत्तरपुस्तिका जा“च्ने सबै काम प्राधिकरण आफैंले गरेको थियो । कतिपय सार्वजनिक संस्थानले स्टाफ कलेज तथा लोकसेवा आयोगमार्फत् परिक्षा गराएर कर्मचारी भर्ना गर्छन् । 
प्राधिकरण अधिकारीहरुले अवैधानिक रुपमा आफन्त नियुक्ति गरेको भन्दै अख्तियार दुरुपयोग अनुसन्धान आयोगमा उजुरी समेत परेको छ । अख्तियारमा उजुरी परेपछि प्राधिकरणमा भएको सो स्थायी नियुक्ति विवादमा परेको छ । परिक्षामा सहभागी भएर अयोग्य हुन पुगेका उम्मेदवारहरुले प्राधिकरणका उच्च अधिकारीहरुले नातावाद भित्र्याएको आरोप लगाएका छन् । छनोट भएका अधिकांश प्राधिकरण कर्मचारीका आफन्त तथा परिवारकै सदस्य भएको भनाई उनीहरुको छ । यससम्बन्धमा राष्ट्रिय सतर्कता केन्दमा पनि उजुरी परेको छ । सतर्कता केन्द्रले छानविन थालेको बताइए पनि अख्तियारले भने कुनै चासो देखाएको छैन ।
चिनसग विवादास्पद सम्झौता
काठमाडौं । नेपाल वायुसेवा निगमका लागी अनुदानमा जहाज ल्याउने प्रक्रियाबारे टुंगो नलाग्दै नेपाल नागरिक उड्डयन प्राधिकरणले चिनको नागरिक उड्डयन सम्बन्धि निकायसग ‘एयरवर्दिर्नेस’ सम्झौता गरेको छ । ऋण  सम्झौता नहुदै प्राधिकरणले हतारमा सम्झौता गरेको हो । यसअघि निगमले जहाज ल्याउने बाटो खुला गर्न एभिक इन्टरनेसनल कम्पनीस“ग कमसिर्यल सम्झौता मात्र गरेको छ । कमसिर्यल सम्झौतापछि मात्र दुई देशका सरकारी निकायविच एयरवर्र्दिनेस सम्झौता हुन्छ । 
यो सम्झौता गर्न विभिन्न समयमा निवर्तमान पर्यटन तथा नागरिक उड्डयन सचिव यज्ञप्रसाद गौतम, प्राधिकरण महानिर्देशक त्रिरत्न मानन्धर र त्रिभुवन अन्तराष्ट्रिय विमानस्थलका महाप्रबन्धक तथा प्राधिकरण का नायब महानिर्देशक रतिशचन्द्र लाल सुमन चिन गएका थिए । सम्झौतापछि चीनको नागरिक उड्डयन निकायले जहाज सञ्चालनका प्राविधिक पक्ष र जहाजको एयरवर्दिनेस सम्बन्धी जिम्मेवारी लिने छ । चिनिया जहाज ल्याएपछि आवश्यक पर्ने सम्पूण सहयोगका विÈय सम्झौतामा समेटिएको प्राधिकरण को भनाई छ । सम्झौतामा प्राधिकरणको तर्फबाट नायब महानिर्देशक सुमन र चीनको तर्फबाट यी सिजुनले हस्ताक्षर गरेका छन् । जहाजको प्राविधिक पक्ष ठीक भएको र नेपाल उडाउन योग्य देखिएकाले सम्झौता भएको प्राधिरण अधिकारीहरुले बताएका छन् । चीनबाट ल्याइने जहाजमार्फत् निगमले आन्तरिक उडान विस्तार गर्ने योजना बनाएको छ । वाइ १२ इ दुर्गम तथा पहाडी क्षत्रका लागि र एम ए ६० ट्रंक रुटका लागी उपयुक्त जहाज हुन् ।

Monday, January 7, 2013

पर्यटक बढे, खर्च बढेन

लक्ष्मीप्रसाद खतिवडा
काठमाडौं, २३ पुस । सन् ०१२ मा नेपाल आउने पर्यटक बढे पनि तिनले गर्ने खर्च भने बढ्न नसकेको व्यवसायीले बताएका छन् । पछिल्लो समय खर्च कटौती गर्ने पर्यटक मात्रै बढी आएकोमा उनीहरूको चिन्ता छ ।
तीन वर्षदेखि नेपाल आउने पर्यटकको संख्याले नयाँ रेकर्ड कायम गरे पनि आम्दानी भने बढ्न नसक्दा पर्यटनकर्मी सन्तुष्ट छैनन् । पर्यटन मन्त्रालय तथा नेपाल पर्यटन बोर्डले पर्यटक आगमन बढेकामा खुसी व्यक्त गरे पनि पर्यटन व्यवसायीले भने यसलाई उत्साहजनक रूपमा लिएका छैनन् ।
नेपाल आउने पर्यटकको बसाइ अवधि र तिनले गर्ने खर्चबारे आधिकारिक तथ्यांक आउन बाँकी छ तर पर्यटक आगमन वृद्धिको तुलनामा यो क्षेत्रबाट हुने आम्दानी भने नबढेको व्यवसायीले बताएका छन् । ट्ेरकिङ व्यवसायी मोहन लम्साल पर्यटकको संख्या बढे पनि खर्च बढी गर्ने गुणस्तरीय पर्यटक भने बढ्न नसकेको अनुभव सुनाउँछन् । ‘तुलनात्मक रूपमा बढी खर्च गर्ने युरोपियन तथा अमेरिकी पर्यटकको आगमन दर उत्साहजनक छैन,’ लम्सालले भने । नेपालको प्याकेज महँगो हुँदै गइरहेका कारण पर्यटकले विकल्प खोज्न थालेको उनको निष्कर्ष छ । भारत, चीन, भुटान, श्रीलंकालगायत मुलुकको तुलनामा नेपाली प्याकेज महँगो भएको व्यवसायीले बताउँदै आएका छन् । नेपाल पर्यटन बोर्डको तथ्यांकअनुसार नेपाल आउने कुल पर्यटकमध्ये २७ प्रतिशत युरोपियन र अमेरिकी ७ प्रतिशत छन् ।
सन् ०१२ मा विभिन्न मुलुकबाट हवाई मार्ग हुँदै करिब ६ लाख पर्यटक नेपाल भित्रिएको तथ्यांक छ । यो संख्या गत वर्षको तुलनामा १० प्रतिशतले बढी हो । सन् ०११ मा साढे ५ लाख पर्यटक नेपाल आएका थिए ।
मुख्य बजार भारतबाट ०१२ मा एक लाख ६४ हजार ६ सय ८० पर्यटक आएका छन् । यो संख्या गत वर्षका तुलनामा १३ दशमलव ३ प्रतिशतले बढी हो । नेपाल आउने कुल पर्यटकमध्ये २७ दशमलव ५ प्रतिशत भारतीयले ओगटेका छन् । १६ हजार ३ सय बंगलादेशी पर्यटक आएका छन् भने पाकिस्तानबाट ४ हजार ८ सय आएका छन् । श्रीलंकाली पर्यटक भने एक हजार ९ सय मात्र आएका छन् । नेपाल आउने अधिकांश श्रीलंकाली पर्यटक स्थल मार्गबाट आउँछन् ।
पर्याप्त पूर्वतयारीविना मनाइएको पर्यटन वर्षले उत्साहजनक प्रतिफल दिन नसकेको सरोकारवालाको भनाइ छ । ‘अन्तर्राष्ट्रिय बजारमा नेपालको प्रचार–प्रसार नै हुन सकेन । पर्यटकको उद्गमस्थलसम्म नेपालको प्रचार–प्रसार गर्न बिबिसी, सिएनएनजस्ता प्रभावकारी सञ्चारमाध्यममा विज्ञापन गर्न सक्नुपथ्र्यो तर त्यो हुन सकेन,’ टानका महासचिवसमेत रहेका लम्सालले भने ।
सरकारले पर्यटकको संख्या बढाउने कुरामा मात्र जोड दिइरहेकामा व्यवसायी असहमत छन् । ‘पर्यटन बोर्ड पर्यटकको टाउको गन्नमै मक्ख छ, तिनले यहाँ आएर कति खर्च गर्छन् भन्नेमा कसैको ध्यान पुगेको छैन,’ एक ट्राभल व्यवसायीले भने । सन् ०११ मा राष्ट्रिय महत्त्वका साथ मनाइएको नेपाल पर्यटन वर्ष अभियानपछि पनि गुणस्तरीय पर्यटक बढ्न नसकेको उनको भनाइ छ ।
ठमेलका व्यापारी पनि धेरै ‘बार्गेनिङ’ गर्ने पर्यटक बढेको बताउँछन् । ‘हेर्ने पर्यटक मात्र बढेका छन्, किन्ने छैनन्,’ ठमेलमा क्युरियो पसल चलाउने अमृत श्रेष्ठले भने । अघिल्ला वर्षमा थोरै पर्यटक आए पनि कमाइ बढी भएको तर यो वर्ष पर्यटक बढेर पनि आम्दानी नबढेको उनको अनुभव छ ।
युरोप अमेरिकासम्म सिधा हवाई सम्पर्क नहुँदा त्यो क्षेत्रका पर्यटक बढ्न नसकेको नेपाल वायुसेवा निगमका वरिष्ठ निर्देशक प्रदीप कार्की बताउँछन् । निगमले युरोपका विभिन्न सहर र जापानसम्म उडान गर्दा त्यहाँबाट बढी पर्यटक आएको अनुभव उनको छ । ‘महँगो भाडा तिरेर ट्रान्जिटको झन्झट व्यहोर्दै पर्यटक आउन चाहँदैन,’ कार्कीले भने । नेपाल आउने पर्यटकको सबैभन्दा बढी खर्च हवाई यातायातमै हुनेगर्छ ।

Wednesday, January 2, 2013

६ लाख पर्यटक भित्रिए

लक्ष्मीप्रसाद खतिवडा
काठमाडौं, १८ पुस । सन् ०१२ मा विभिन्न मुलुकबाट हवाई मार्ग हुँदै करिब ६ लाख पर्यटक नेपाल भित्रिएका छन् । यो संख्या गत वर्षको तुलनामा १० प्रतिशतले बढी हो । सन् ०११ मा साढे ५ लाख पर्यटक नेपाल आएका थिए ।
त्रिभुवन अन्तर्राष्ट्रिय विमानस्थल अध्यागमन कार्यालयलाई उद्धृत गर्दै नेपाल पर्यटन बोर्डले जनाए अनुसार ०१२ को जनवरीदेखि डिसेम्बरसम्म ५ लाख ९८ हजार दुई सय चार पर्यटक विमानस्थल हुँदै नेपाल भित्रिएका छन् । गत वर्षभन्दा ५३ हजार बढी पर्यटक यो वर्ष नेपाल आएको कार्यालयको तथ्यांक छ ।
०१२ मा दक्षिण एसियाली मुलुकबाट नेपाल आउने पर्यटक १० दशमलव ४ प्रतिशतले बढेका छन् । गत वर्ष १ लाख ७० हजार १ सय ४५ पर्यटक सार्क मुलुकबाट आएकोमा यो वर्ष १ लाख ८७ हजार ८ सय ६५ पर्यटक आएका छन् । यो संख्या नेपाल आउने कुल पर्यटकको ३१ दशमलव ४ प्रतिशत हो ।
मुख्य बजार भारतबाट ०१२ मा १ लाख ६४ हजार ६ सय ८० पर्यटक आएका छन् । यो संख्या गत वर्षको तुलनामा १३ दशमलव ३ प्रतिशतले बढी हो । नेपाल आउने कुल पर्यटकमध्ये २७ दशमलव ५ प्रतिशत भारतीयले ओगटेका छन् । १६ हजार ३ सय बंगलादेशी पर्यटक आएका छन् भने पाकिस्तानबाट ४ हजार ८ सय आएका छन् । श्रीलंकाली पर्यटक भने १ हजार ९ सय मात्र आएका छन् । नेपाल आउने अधिकांश श्रीलंकाली पर्यटक स्थल मार्गबाट आउँछन् ।
सार्कबाहेक अन्य एसियाली मुलुकबाट वर्षभरिमा एक लाख २६ हजार नौ सय ४५ पर्यटक हवाई मार्ग हुँदै नेपाल भित्रिएका छन् । यो संख्या गत वर्षको तुलनामा १५ प्रतिशतले बढी हो । गत वर्ष एसियाली मुलुकबाट १ लाख १० हजार दुई सय ८० पर्यटक नेपाल आएका थिए । नेपाल आउने पर्यटकमध्ये २१ प्रतिशत एसियाली मुलुकका छन् ।
एसियाली मुलुकमध्ये चीनबाट ५३ हजार तीन सय पर्यटक आएको तथ्यांक छ । यो संख्या ०११ को भन्दा १७.६ प्रतिशतले बढी हो । जापानबाट २४ हजार तीन सय, दक्षिण कोरियाबाट २८ हजार ५ सय र मलेसियाबाट १० हजार ४ सय पर्यटक नेपाल आएको तथ्यांक छ ।
त्यस्तै, युरोपियन मुलुकबाट एक लाख ६१ हजार पर्यटक आएका छन् । यो संख्या गत वर्षभन्दा ४ दशमलव ५ प्रतिशतले बढी हो । गत वर्ष युरोपबाट एक लाख ५४ हजार पर्यटक नेपाल आएका थिए । नेपाल आउने पर्यटकमध्ये २७ प्रतिशत युरोपियन छन् । युरोपियन मुलुकमध्ये बेलायतबाट ३५ हजार पाँच सय, जर्मनीबाट २४ हजार ५ सय, फ्रान्सबाट २४ हजार तथा इटलीबाट १२ हजार पर्यटक आएका छन् ।
उता अस्ट्रेलियाबाट १८ हजार ७ सय ५६ पर्यटक आएको तथ्यांक छ भने न्युजिल्यान्डबाट दुई हजार ८ सय पर्यटक आएका छन् ।
सन् ०१२ मा ४१ हजार नौ सय अमेरिकी पर्यटक आएका छन् । गत वर्ष यो संख्या ३७ हजार आठ सय थियो । यसबाहेक अन्य मुलुकबाट ०१२ मा ४७ हजार ६ सय पर्यटक नेपाल आएका छन् । सन् ०११ मा राष्ट्रिय महत्त्वका साथ मनाइएको नेपाल पर्यटन वर्षका बाबजुद पर्यटक आगमन उत्साहजनक भने नभएको व्यवसायीले बताएका छन् ।
०१२ को अन्तिम महिना डिसेम्बरमा भने विभिन्न मुलुकबाट ४४ हजार सात सय पर्यटक नेपाल भित्रिएका छन् । यो संख्या गत वर्षभन्दा २ दशमलव ४ प्रतिशतले बढी हो । डिसेम्बर महिनामा सार्क मुलुकबाट १३ हजार, सार्कबाहेक अन्य एसियाली मुलुकबाट १३ हजार ४ सय, युरोपियन मुलुकबाट ८ हजार ४ सय र अमेरिकाबाट २ हजार नौ सय पर्यटक हवाई मार्ग हुँदै नेपाल भित्रिएको पर्यटन बोर्डले जनाएको छ । ०१२ मा त्रिभुवन विमानस्थलबाट कुल ६ लाख ८८ हजार ५ सय ६६ पर्यट क बाहिरिएका छन् ।
विश्वभर एक अर्ब पर्यटकसंयुक्त राष्ट्र संघ विश्व पर्यटन संगठन (युएनडब्लुटिओ) का अनुसार अन्तर्राष्ट्रिय पर्यटक आवतजावतको संख्या एक अर्बभन्दा बढी छ । यो संख्या अहिलेसम्मकै बढी हो । विज्ञका अनुसार पर्यटन क्षेत्रले हरेक १२ मध्ये एकजनालाई रोजगारी दिएको युएनडब्लुटिओको दाबी छ । पर्यटन क्षेत्रले विश्वको सेवा क्षेत्र ३० प्रतिशत आगेटेको छ । सन् ०१३ मा २ देखि ४ प्रतिशतसम्म पर्यटक आवतजावत बढ्ने प्रक्षेपण युएनडब्लुटिओले गरेको छ ।

Tuesday, January 1, 2013

सैँतीस लाखद्वारा हवाई सेवा उपयोग

सौर्य समाचार
काठमाडौ, १७ पुस । सन् ०१२ को पहिलो १० महिनामा करिब ३७ लाखले हवाई सेवाको उपभोग गरेका छन् । आन्तरिक तथा अन्तर्राष्ट्रिय गरी ३६ लाख ८७ हजारले हवाई सेवा उपभोग गरेका हुन् ।
नेपाल नागरिक उड्डयन प्राधिकरणका अनुसार नेपालमा हवाई यातायात प्रयोगकर्ताको गत वर्षका तुलनामा करिब ८ प्रतिशतले वृद्धि भएको छ । गत दश महिनामा करिब २३ लाख ६८ हजार अन्तर्राष्ट्रिय उडानका हवाई यात्रु र १३ लाख १९ हजार आन्तरिक उडानका हवाई यात्रु रहेको प्राधिकरणले जानकारी दिएको छ । सन् ०१२ मा ५.८ प्रतिशतले हवाई यात्रु वृद्धि हुने प्रक्षेपण अन्तर्राष्ट्रिय नागरिक उड्डयन संगठन (आइकाओ) ले गरेको थियो ।
त्रिभुवन अन्तर्राष्ट्रिय विमानस्थलको अन्तर्राष्ट्रिय हवाई ट्राफिक आवागमनको स्थिति आइकाओको प्रक्षेपणभन्दा बढी रहेको देखिएको छ । नेपालले द्विपक्षीय हवाई सेवा सम्झौता गरेका मुलुकको संख्या ३६ पुगेको छ र यसबाट वार्षिक दुईतर्फी ५७ लाख ६ सय ५६ हवाई सिट उपलब्ध भएको छ । हाल सञ्चालनमा रहेका वायुसेवाले कुल उपलब्ध हवाई सिटको ४४.७ प्रतिशत सिट मात्र उपभोग गर्न सकेको अवस्था । यसमध्ये नेपाली वायु सेवा प्रदायक सस्थाले ६.३ प्रतिशत मात्र सिट उपभोग गरेका छन् । तीनवटा स्वदेशी र २६ वटा विदेशी विमान कम्पनीले १९ मुलुकका २४ वटा गन्तव्यमा सेवा सञ्चालन गरिरहेका छन् ।
नागरिक उड्डयन प्राधिकरणको चौधौँ वार्षिकोत्सव कार्यक्रममा जानकारी दिइएअनुसार हालसम्म ७२ वटा वायुसेवा कम्पनीलाई एयर अपरेटर सर्टिफिकेट (एओसी) प्रदान गरिएकामा ३३ वटाको रद्द भइसकेको छ । ३७ वटा वायुसेवा कम्पनी मात्र हाल सञ्चालनमा छन् । यसमध्ये १० वटा फिक्स्ड विङ, ५ वटा हेलिकोप्टर तथा १८ वटा एभिएसन स्पोर्टस छन् । प्राधिकरण महानिर्देशक त्रिरत्न मानन्धरका अनुसार सोमबारदेखि नयाँ हवाई खेलकुद नियमवालीसमेत लागू भएको छ ।
प्राधिकरणले आर्थिक वर्ष ०६७/६८ मा ३ अर्ब १४ लाख रुपियाँ आम्दानी गरेको वार्षिकोत्सव कार्यक्रममा जानकारी दिइयो । यो गत वर्षभन्दा २२.९६ प्रतिशतले बढी हो । आव ०६९/७० का लागि ३ अर्ब २ लाख रुपियाँ आम्दानी प्रक्षेपण गरिएको प्राधिकरणले जनाएको छ ।
कार्यक्रममा संस्कृति, पर्यटन तथा नागरिक उड्डयन मन्त्री पोष्टबहादुर बोगटीले नेपालको हवाई क्षेत्रको विकास र विस्तारका लागि सरकारले दीर्घकालीन योजना अगाडि बढाएको बताए । हवाई क्षेत्रको विकास र विस्तारका लागि प्राधिकरणले खेलेको भूमिकाको प्रशंसा मन्त्री बोगटीले गरे । मन्त्रालयका निमित्त सचिव रञ्जनकृष्ण अर्यालले पुराना योजनाभन्दा पनि जनता र व्यवसाय केन्द्रित योजना बनाएर लाग्नुपर्नेमा जोड दिए ।