४० दिन हिड्दा जे देखियो

लक्ष्मीप्रसाद खतिवडा
सिन्धुपाल्चोक, १३ फागुन


पूर्वको ताप्लेजुङबाट ४० दिन हिडेर सिन्धुपाल्चोक आइपुगेका ‘ग्रेट हिमालयन टेल’ का पदयात्रीहरु सञ्चारकर्मीसँग अनुभव सेयर गर्न उत्सुक थिए । बोर्डरल्याण्ड रिसोर्टमा आयोजित पत्रकार सम्मेलनमा उनीहरुले जलवायु परिवर्तनका असर र नयाँ पुराना पर्यटकीय गन्तव्यका बारेमा आफ्नो अनुभव सुनाए ।

किर्तिमानी सगरमाथा आरोहि आप्पा शेर्पाले सगरमाथा आरोहण भन्दा हिड्नु केहि सहज भएको बताए । पर्यटनले गाउँ गाउँमा सरसफाइको चेतना ल्याएको र सभ्यता पनि सिकाएको अनुभव उनले सुनाए । ‘पर्यटक पुग्ने ठाउँका मानिसको व्यवहार राम्रो छ । राम्रोसँग कुरा गर्छन् ।’ उनले भने । जलवायु परिवर्तनका कारण हिमाली क्षेत्रमा थुपै्र परिवर्तन देखिएको जानकारी दिदै शेर्पाले कतिपय ठाउँमा यसअघि हिडेको बाटो मेटिइसकेको बताए । कञ्चनजंघा क्षेत्रमा फोहोर बढेकोमा पर्यटकले गुनासो गरेको उनले सुनाए । प्रवद्र्धन कम भएका कारण दोलखाको रोल्वालिङ क्षेत्रमा पर्यटन व्यवसाय संकटमा पर्न थालेको उनको भनाइ छ ।
सञ्चारकर्मी सौरभ ढकालले आफूहरुले ७ वटा जिल्ला पार गरिसकेको र सबै जिल्लामा पर्यटनका फरकफरक सम्भावना देखिएको बताए । सोलार र ‘माइक्रो हाइड्रो’ ले गाउँमा उर्जा क्रान्ति नै ल्याएको अनुभव उनले सुनाए । पर्यटन व्यवसायी दावा स्टेभन शेर्पाले पहिले स्थापित भइसकेका ट्रेकिङ रुट द्धन्द्धकालमा बन्द भएकाले तिनलाइ पुन सुचारु गर्न सकिने सम्भावना देखिएको बताए । पर्यटनका लागी गाउँ गाउँ सम्म पनि पूर्वाधार विस्तार हुन थालेको जानकारी उनले दिए । मोबाइल तथा इन्टरनेटका कारण पनि पर्यटकका लागी ट्रेकिङ सहज भएको उनका भनाइ छ ।
‘क्लाइमेट स्मार्ट सेलिव्रेटी ट्रेक’ नाम दिइएको १ सय २० दिने पदयात्राको आयोजना नेपाल सरकार तथा विभिन्न दातृ निकायको आर्थिक सहयोगमा यात्रा हिमालयन क्लाइमेट इनिसियटिभ नामक संस्थाले गरेको हो । संस्थाका प्रमुख कार्यकारी प्रशान्त सिंहले पर्यटनको माध्यमबाट जलवायु परिवर्तनको असर कम गर्न सकिने बताए । ‘यो पुरै नेपाल चिनाउन सक्ने ट्रेकिङ ट्रेल भएकाले विश्वभरिका पदयात्रीलाई यसतर्फ आकिर्षत गर्ने मुख्य उद्धेश्य हो ।’ उनले भने ।  यात्राबाट ट्रेलको विश्वव्यापि प्रचार हुने विश्वास आयोजकको छ । ‘यसबाट हिमालय क्षेत्रमा दिगो विकास र पर्यटकीय सम्भावनाको ढोका खुल्ने सम्भावना छ ।’ सिंहले भने ।
प्रधानमन्त्री अध्यक्ष रहने जलवायु परिवर्तन परिषद्ले पारित गरेको करिव १ करोड रुपैयाँको यो परियोजनालाइ वातावरण तथा पर्यटन मन्त्रालय, युकेएड, व्रिटिश काउन्सिल, एसएनभी, नेपाल पर्यटन बोर्ड, टान, एनएमए लगायतका संघसंथाको सहयोग गरेका छन् । त्यस्तै कर्पोरेट पार्टनरमा एसियन टेकिङ, नर्थफेस र डेल कम्प्युटर छन् ।
गत १ माघमा पूर्वको ताप्लेजुङबाट शुरु भएको पदयात्रा २०६९ वैशाख ३१ मा पश्चिमको दार्चुला पुगेर सकिने आयोजकले जनाएको छ । उनीहरुले २० वटा हिमाली जिल्ला पार गर्नेछन् । राजधानीबाट उनीहरुलाइ राष्ट्रपति रामवरण यादवले राष्टिय झन्डा दिएर बिदाइ गरेका थिए । शुरुका आठ दिन जर्मन राजदूत भेरेना ग्राफिन भोन रोडर्न पनि आठ दिन पदयात्री सँगै हिडेको आयोजकले जनाएको छ ।
यो टे«ल पर्यटन बर्षमा पहिचान भएको पर्यटकीय उत्पादन हो । पर्यटन बर्षको औपचारिक उद्घाटनसँगै गत पुसमा यसको उद्घाटन भएको थियो । ग्रेट हिमालयन टे«लले नेपाल बाहेक पाकिस्तान, चीनको तिब्बत, भारत, भुटान र म्यानमार समेत छुन्छ । यसको पुरा लम्बाइ हिमालय शृखंलाको ४ हजार ५ सय किलोमिटर हो । यसमध्ये १७ सय किलोमिटर नेपालभित्र पर्छ । यो रुट पुरा गर्नेले विश्वका ८ हजार मिटर अग्ला सबै हिमाल हेर्न पाउछन् । अहिले नेपालभित्रका लागि मात्र खुला गरिएको छ । सन् १९९० देखि अन्तराष्टिय ट्रेकिङ ट्रेलका रुपमा विकास गर्ने अवधारणा अनुसार सन् २००३ देखि यसको सम्भावना खोजी भएको थियो ।
सन् २००४ मा मा नै एसियाली विकास बैंकको सहयोगमा दक्षिण एसियाली उपक्षेत्रिय आर्थिक संगठनले पर्यटन योजनामा ग्रेट हिमालयन ट्रेललाई महत्वपूर्ण स्थान दिएको थियो । पछि सन् २००६ मा नेदरल्यान्डको संस्था एसएनभी र इसिमोडले पनि यो योजनालाई सघाएका थिए ।
हाल टेकिङका लागी नेपाल आउने पर्यटक मध्ये करिव ९० प्रतिशत अन्नपूर्ण, लाङटाङ, सगरमाथा जस्ता स्थापित रुटमा जाने गरेको टेकिङ व्यवसायीहरु बताउछन् । गत भदौमा लोन्ली प्लानेट टाभल गाइडले सन् २०११ मा घुम्नैपर्ने विश्वका उत्कृष्ट लामो दुरीका पदयात्रा मार्गको सूचीमा यो टेल पारेको थियो । यात्रा पूरा गर्न १ सय ६० दिन लाग्ने उसले उल्लेख गरेको थियो ।