पर्यटनको देशव्यापी लहर

सरकारले राष्ट्रिय महत्वका साथ घोषणा गरेको पर्यटन बर्ष २०११ अभियान पर्यटन क्षेत्रका लागी बर्ष २०६८ को सबैभन्दा महत्वपूर्ण उपलब्धिको रुपमा रह्यो । प्रमुख तिन दल सहित दुइ दर्जन बढि राजनितिक पार्टीले पर्यटनका लागी एक बर्षभरि बन्द हड्ताल लगायतका अवरोधात्मक कार्यक्रम नगर्ने प्रतिवद्धता व्यक्त गरे । ‘आर्थिक क्रान्तिका लागी पर्यटन’ भन्ने नाराका साथ पर्यटनका लागी एकबद्ध भए राजनितिक दल । यहि प्रतिवद्धताको आडमा पर्यटन बोर्ड तथा निजि क्षेत्रले विदेशमा नेपालको बारेमा प्रचारप्रसार गरे । 

पर्यटन बर्ष सगै देशव्यापी रुपमा पर्यटनको लहर चल्यो । नेपाल आउने पर्यटकमध्ये कम्तिमा ४० प्रतिशतलाइ नया गन्तव्यमा पु¥याउने सरकारी निति अनुसार गाउगाउसम्म पर्यटक पु¥याउन जुटे स्थानिय वासिन्दा । पर्यटनलाइ तारे होटलबाट बाहिर पु¥याउन सरकारले होमस्टेको अवधारणा ल्यायो । 

स्थानिय जनता होमस्टे सञ्चालनमा जुटे । मुलुकभर उत्सव महोत्सवको लहर चल्यो । यसअघि व्यापारिक गतिविधिमा सिमित हुने गरेको यस्ता महोत्सवमा प्याकेजिङको शुरुवात गरेर स्थानियले आफ्नो ठाउको पर्यटकीय सम्भावना खोज्न थाले । स्थानिय स्तरमा हुने संस्कृति तथा रितिरिवाजलाइ पर्यटकीय प्रयोजनमा लगाउने क्रमको शूरुवात भयो । पर्यटन र यससग जोडिएका गतिविधि बर्षैभर भइरहे । 

विश्वकै सबैभन्दा लामो तथा सबैभन्दा उचाइको पदयात्रा मार्ग द ग्रेट हिमालयन टे«ल २०६८ सालमा नै खुला भयो । विश्वभर चर्चाको विषय बनेको यो पदमार्ग नेपालको पर्यटनका लागी एउटा महत्वपूर्ण उपलब्धि हो । देशभरका महत्वपूर्ण पर्यटकीय गन्तव्य समेटिने यो पदमार्गका कारण नेपालको अन्तराष्ट्रिय स्तरमा प्रचारप्रसार हुने विश्वास गरिएको छ । पर्यटन बर्षले व्यवसायीको मनोबल बढाउने काम ग¥यो । नेपालको छवि अन्तराष्ट्रिय बजारमा सकारात्मक हुन थालेपछि विदेशी टुर अपरेटरहरुले पनि नेपाललाइ प्राथमिकताको सूचिमा राख्न थाले । 

पर्यटन बर्षमा पर्यटक बढ्ने आशाका साथ पर्यटन व्यवसायीले लगानी थप गरे । एक बर्षभित्रमा करिव १ अर्व रुपैया लगानी आतिथ्य सत्कार उद्योगमा थपिएको तथ्यांक छ । स्थापित होटलले क्षमता विस्तार गरे भने थुप्रै नया होटल खुले । आर्थिक सर्वेक्षण अनुसार २०६८ मा नेपाल आउने पर्यटकको औसत बसाइ अवधि १२.६७ दिन पुगेको छ । पर्यटकलाइ खर्च गर्ने ठाउको अझै अभाव छ । 

पर्यटन बर्षको प्रचारका लागी बजेट छुट्याउने, पर्यटनलाइ राष्ट्रिय प्राथमिकता प्राप्त उद्योगको रुपमा मान्यता दिने, १ सय भन्दा बढि पर्यटक एकै कार्यक्रमका लागी भित्र्याउने कम्पनिलाइ ५ लाख रुपैया प्रोत्साहन दिने लगायतका काम गरेर सरकारले पनि पर्यटन विकासका लागी अग्रसरता लियो । सन् २०२० सम्ममा बार्षिक २० लाख पर्यटक भित्र्याउने लक्ष्यका साथ ‘भिजन २०२०’ घोषणा भइसकेको छ । साथै हरेक बर्ष पर्यटन अभियान मनाउने योजनाअन्तर्गत सन् २०१२ लाइ लुम्बिनि भ्रमण बर्षको रुपमा मनाइदैछ । 

पर्यटन बर्षमा पर्यटक आगमन करिव २२ प्रतिशतले वृद्धि भएको तथ्यांक छ । तर राष्ट्रिय ध्वजाबाहक सबल नहुदा पर्यटकको आधा खर्च बिदेसिने गरेको तितो यथार्थ हामी सामु छ । नेपाल आउने पर्यटकले गर्ने कुल खर्चमध्ये ६० प्रतिशत रकम हवाई भाडामा खर्च हुन्छ र यसमध्येको अधिकांश रकम विदेशी विमान कम्पनिले लैजाने गरेका छन् । नेपाली हवाइ बजारको करिव ८० अर्व रुपैयाको कारोबार मध्ये करिव ६ अर्व मात्र निगमको हात पर्ने गर्छ । 

नेपाल आउने पर्यटकले घुम्नका लागि छुट्टयाएको रकममध्ये आधाभन्दा बढी हवाई टिकटमा खर्चिनु पर्दा देशभित्र आम्दानी पर्यटक आगमनको अनुपातमा बढ्न सकेको छैन । राष्ट्र बैंकको तथ्यांकले पनि पर्यटक बढेको तुलनामा तिनले गर्ने खर्च बढ्न नसकेको देखाएको छ । 

नेपाली पर्यटन उद्योग अहिले पनि छिमेकी मुलुकका पर्यटकले धानिरहेको अवस्था छ । सन् २०११ मा नेपाल घुम्न आएका पर्यटकमध्ये करिब ३५ प्रतिशत छिमेकी भारत र चीनबाट आएका छन् । तुलनात्मक रुपमा यूरोपियन तथा अमेरिकन पर्यटक बढि खर्च गर्ने पर्यटकको रुपमा चिनिन्छन् तर प्रभावकारी प्रचार प्रसारको अभाव, राजनितिक अस्थिरता तथा सिधा हवाइ सम्पर्कको अभाव जस्ता कारणले तेश्रो मुलुकका पर्यटक बढ्न सकेका छैनन् । 

पर्यटन बर्ष अभियानले राष्ट्रिय अभियानको रुप ग्रहण गर्नु, पर्यटन उद्योगमा लगानी थपिनु, ग्रामिण तहसम्म पर्यटनको चेतना पुग्नु, नया गन्तव्य प्रति चासो बढ्नु, पर्यटनका लागी राजनितिक प्रतिवद्धता जुट्न सक्नु तथा होमस्टेको देशव्यापी लहर चल्नु २०६८ मा भएका पर्यटन क्षेत्रका महत्वपूर्ण उपलब्धि हुन् । तर कमजोर राष्ट्रिय ध्वजाबाहक, अव्यवस्थित अन्तराष्ट्रिय विमानस्थल, झन्झटरहित सडक यातायातको अभाव तथा तेश्रो मुलुकसग सिधा हवाइ सम्पर्क नहुनु आदि जस्ता कारणले पर्यटन क्षेत्रको विकास उत्साहप्रद रुपमा हुन सकेको छैन । 

आर्थिक क्रान्तिका लागी पर्यटन, पर्यटनका लागी संगसंगै, समृद्धिका लागी पर्यटन, समृद्धिका लागी स्थायित्व जस्ता नाराका साथ २०६८ सालभर विभिन्न पर्यटकीय गतिविधि भएका छन् । पर्यटनको प्रतिफल गाउगाउसम्म पु¥याउन गरिएको सरकारी प्रयास तथा निजि क्षेत्रको सक्रियताले पर्यटनमार्फत् समृद्धिको नारा साकार हुन सक्ने सम्भावना देखिएको छ ।