पर्वतीय पर्यटनमा वार्षिक दुई अर्बको कारोबार

नया पत्रिका
काठमाडौं, १ कात्तिक

हिमाल आरोहण तथा पर्वतीय गतिविधिका लागि विश्वमै कहलिएको नेपालमा पर्वतीय पर्यटनको क्षेत्रमा वार्षिक दुई अर्ब रुपैयाभन्दा बढीको कारोबार हुने गरेको छ ।
पर्वतारोहणका क्षेत्रमामा क्रियाशील विभिन्न एजेन्सी तथा सरकारी अधिकारीका अनुसार नेपालले हिमाल आरोहण तथा यससग सम्बन्धित आर्थिक क्रियाकलापबाट सो आम्दानी गरेको हो । सगरमाथा र आसपासका क्षेत्रका होटलले गर्ने आम्दानी तथा विभिन्न एअरलाइन्सले गर्ने कारोबार भने यसमा समावेश छैन ।
व्यवसायीका अनुसार यो वर्षको वसन्त ऋतुमा पर्यटकीय पर्यटनको क्षेत्रमा १ अर्ब ५० करोड रुपैयाको कारोबार भएको छ । अप्रिल र मे हिमाल आरोहणका लागि मुख्य सिजन हो । एसियन टेकिङ प्रालिका अध्यक्ष आङ्छिरिङ शेर्पाका अनुसार यो सिजनमा पर्वतीय पर्यटन गतिविधिमा २५ प्रतिशतले वृद्धि भएको छ ।
तेस्रो मुलुकका पर्यटक बढ्न नसकेकाले हिमाल आरोहणमा उल्लेख्य वृद्धि हुन नसकेको उनको भनाइ छ । प्रत्यक्ष हवाई सम्पर्कको अभावमा नेपालमा युरोप अमेरिकालगायत तेस्रो मुलुकका पर्यटकको संख्या बढ्न सकेको छैन । नेपालमा खासगरी अमेरिका, युरोप तथा मध्येएसियाका नागरिकहरू पर्वतारोहण्का लागि आउने गरेका छन् ।
व्यवसायीका अनुसार सबैभन्दा बढी आम्दानी सगरमाथा आरोहणबाट हुन्छ । सगरमाथा आरोहणका लागि सरकारले प्रतिव्यक्ति १० हजार अमेरिकी डलर आरोहण  शुल्क तोकेको छ भने अन्य हिमालको तुलनामा सगरमाथा आरोहणको खर्च समेत कैयौ गुण बढी छ ।
शेर्पाका अनुसार सगरमाथा आरोहणमा लाग्ने अधिकांश खर्च विदेशीले नै व्यहोर्ने गरेका छन् । सगरमाथा आरोहणका क्रममा एक आरोहीले ३५ हजार डलरसम्म खर्च गर्नुपर्छ भने ८ हजार मिटरभन्दा अग्ला अन्य हिमाल आरोहण  गर्दा पनि प्रतिव्यक्ति २१ हजार डलरसम्म खर्च लाग्ने गर्छ । सगरमाथा आरोहणबाट मात्र दुई महिनामा सरकारलाई १७ करोड १४ लाख रुपैया“ रोयल्टी प्राप्त भएको पर्यटन मन्त्रालयले जनाएको छ । यो सिजनमा २३ विदेशी टिमले सगरमाथा आरोहणको अनुमति लिएका थिए । अन्य हिमालको रोयल्टी करिब ३ करोड रुपैया छ । शेर्पाका अनुसार सिजनमा सगरमाथा आरोहणबाट ६५ करोड रुपैया“भन्दा बढीको कारोबार हुने गरेको छ ।
टेकिङ व्यवसायीका अनुसार लुक्लादेखि सगरमाथा बेसक्याम्पसम्म पुग्न १० हजार र फर्किंदा ७ हजार भरियाले रोजगारी पाउ“छन् । त्यस्तै, ५ सयभन्दा बढी कुक र गाइडले पनि प्रत्यक्ष रोजगारी पाउ“छन् । एक अनौपचारिक तथ्यांकअनुसार सगरमाथा आरोहण्ँमा जाने एक विदेशीले २५ जनालाई प्रत्यÔ रोजगारी प्रदान गर्छ । एउटा टिम सगरमाथा चढ्दा कम्तीमा ३० जना भरिया र त्यसको आधा गाइड तथा कुक लैजानुपर्छ । गाइडलाई एक सिजनको ३ लाख रुपैया“ र भरियालाई दैनिक ६ सय रुपैया“ पारिश्रमिक दिनुपर्छ । सगरमाथालगायत अग्ला हिमाल आरोहण गर्दा टेन्ट, डोरी, अक्सिजन सिलिन्डर, खानेकुरा, औÈधि तथा बन्दोबस्तीका अन्य सामान पुयाउन धेरै भरिया आवश्यकता पर्ने गर्छ ।
सरकारले हिमाललाई व्यवसायीकरण गरी आर्थिक लाभ उठाउने उद्देश्यले ३ सय २६ हिमाल आरोहणका लागि खुला गरेको छ । खुला गरिएका हिमालमध्ये सगरमाथा आरोहण गर्ने टोलीले प्रतिव्यक्ति १० हजार अमेरिकी डलर रोयल्टी तिर्नुपर्छ । त्यस्तै, ७ हजारदेखि ८ हजार मिटरसम्मका हिमालका लागि एउटा टोलीले ३ हजारदेखि ४ हजार अमेरिकी डलर तिर्नुपर्ने व्यवस्था छ ।
यसपालिको वसन्त ऋतुमा ८ सय विदेशीसहित ३ सय ७५ जनाले नेपालका विभिन्न हिमाल आरोहण गरेका थिए । यसमध्ये १ सय ९५ जना नया आरोही छन् । त्यस्तै, तिब्बततर्फबाट यो सिजनमा १ सय ३१ जनाले सगरमाथा आरोहण गरेको तथ्यांक छ । ६ हजार ५ सयभन्दा बढीको हिमाल चढ्न पर्यटन उद्योग महाशाखा र सोभन्दा कम उचाइका हिमाल चढ्न नेपाल पर्वतारोहण संघबाट अनुमति लिए पुग्ने व्यवस्था छ ।
पर्वतीय पर्यटनको विकासका लागि सरकारले पर्याप्त ध्यान नपुयाएको व्यवसायीले बताउदै आएका छन् । पर्वतारोहणको क्षेत्रमा सरकारले गनुपर्ने कामका बारेमा पर्यटन वर्ष सुरु हुनु ६ महिनाअघि नै लिखित सुझाब दिए पनि कार्यान्वयन नभएका कारण पर्यटन वर्षमा पनि ट्रेकिङ र पर्वतारोहणको क्षेत्रमा उल्लेख्य सुधार नभएको उनीहरूको गुनासो छ ।